التهاب لوزه به چه معناست؟

التهاب لوزه (تونسیلیت) به وضعیتی گفته می شود که در آن بافت های لنفاوی واقع در پشت حلق، موسوم به لوزه ها، دچار عفونت و تورم می شوند. این عارضه که می تواند ناشی از عوامل ویروسی یا باکتریایی باشد، اغلب با گلودرد، مشکل در بلع و تب همراه است و به ویژه در کودکان شیوع بالایی دارد. لوزه ها به عنوان بخشی از سیستم ایمنی بدن عمل می کنند و شناخت عملکرد و بیماری های آن ها برای حفظ سلامت عمومی ضروری است.

در این مقاله به بررسی جامع التهاب لوزه، شامل تعریف آن، انواع، علل، علائم، روش های تشخیص و درمان، و نیز عوارض احتمالی و راهکارهای پیشگیرانه خواهیم پرداخت. هدف این است که درک عمیقی از این بیماری شایع ارائه شود تا آگاهی عمومی در این زمینه افزایش یابد.

لوزه ها: دروازه های دفاعی بدن

لوزه ها توده هایی از بافت لنفاوی هستند که در بخش های مختلف حلق قرار گرفته اند و نقش مهمی در سیستم دفاعی بدن ایفا می کنند. شناخت آناتومی و عملکرد این بافت ها به درک بهتر التهاب آن ها کمک می کند.

آناتومی و انواع لوزه ها

لوزه ها مجموعه ای از بافت های لنفاوی هستند که به صورت حلقه ای در اطراف مسیر ورودی دستگاه تنفسی و گوارشی (حلق) قرار گرفته اند. این حلقه دفاعی به نام حلقه والدیر (Waldeyer’s Ring) شناخته می شود و شامل انواع زیر است:

• لوزه های کامی (Palatine Tonsils): این دو لوزه، که معمولاً با عنوان لوزه ها شناخته می شوند، در دو طرف و پشت حلق قابل مشاهده هستند. آن ها بزرگترین و شناخته شده ترین لوزه ها محسوب می شوند و عمدتاً درگیر التهاب لوزه (تونسیلیت) می شوند.
• لوزه های حلقی (Pharyngeal Tonsils) یا آدنوئید (Adenoids) یا لوزه سوم: این توده بافتی در قسمت فوقانی حلق، پشت حفره بینی و بالای سقف دهان قرار دارد و از طریق دهان قابل مشاهده نیست. بزرگ شدن لوزه سوم به خصوص در کودکان می تواند باعث مشکلات تنفسی و خواب شود.
• لوزه های زبانی (Lingual Tonsils): این لوزه ها در قاعده زبان قرار دارند و معمولاً به صورت برجستگی های کوچک قابل مشاهده هستند.
• لوزه های شیپوری (Tubal Tonsils): این لوزه ها در اطراف دهانه لوله های استاش (که گوش میانی را به حلق متصل می کنند) قرار دارند.

عملکرد لوزه ها در سیستم ایمنی

لوزه ها به عنوان اولین خط دفاعی بدن عمل می کنند و نقش حیاتی در سیستم ایمنی ایفا می کنند. آن ها حاوی سلول های ایمنی مانند لنفوسیت های B و T و ماکروفاژها هستند که به شناسایی و مبارزه با عوامل بیماری زا (ویروس ها و باکتری ها) که از طریق دهان و بینی وارد بدن می شوند، کمک می کنند. در واقع، لوزه ها با تولید آنتی بادی ها و سلول های دفاعی، عفونت ها را قبل از گسترش به سایر نقاط بدن متوقف می سازند. با این حال، همین نقش دفاعی باعث می شود که خود لوزه ها نیز مستعد عفونت و التهاب شوند.

طبقه بندی التهاب لوزه: شناخت انواع و الگوهای بیماری

التهاب لوزه می تواند به اشکال مختلفی بروز کند که هر کدام ویژگی های خاص خود را از نظر شدت، مدت زمان و الگوی عود دارند.

التهاب لوزه حاد (Acute Tonsillitis)

این نوع التهاب لوزه با شروع ناگهانی علائم و مدت زمان نسبتاً کوتاه (معمولاً کمتر از ۱۰ روز) مشخص می شود. علائم التهاب لوزه حاد اغلب شدید هستند و شامل گلودرد شدید، تب بالا، مشکل در بلع، و تورم و قرمزی لوزه ها که گاهی با لکه های سفید یا زرد رنگ (چرک) همراه است، می شوند. این نوع التهاب بیشتر به درمان دارویی پاسخ می دهد و معمولاً با استراحت و داروهای تجویزی (در صورت باکتریایی بودن) بهبود می یابد.

التهاب لوزه مزمن (Chronic Tonsillitis)

التهاب لوزه مزمن به حالتی گفته می شود که علائم التهاب برای مدت طولانی تری (بیش از ۱۰ روز) ادامه داشته یا به طور مداوم و با شدت کمتر بروز می کنند. این نوع التهاب ممکن است با علائم خفیف تر اما پایدار همراه باشد و به درمان های اولیه به خوبی پاسخ ندهد. سنگ لوزه، که توده های کوچکی از مواد آهکی در حفره های لوزه ها هستند، اغلب با التهاب مزمن لوزه همراه است و می تواند باعث بوی بد دهان شود.

التهاب لوزه عودکننده (Recurrent Tonsillitis)

التهاب لوزه عودکننده به تکرار مکرر حملات التهاب لوزه در یک دوره زمانی مشخص اشاره دارد. معیارهای معمول برای تشخیص این نوع شامل:

• حداقل ۷ حمله در یک سال.
• حداقل ۵ حمله در هر سال طی دو سال گذشته.
• حداقل ۳ حمله در هر سال طی سه سال گذشته.

این نوع التهاب ممکن است ناشی از وجود بیوفیلم ها (تجمع میکروارگانیسم ها با مقاومت بیشتر به آنتی بیوتیک ها) در چین خوردگی های لوزه ها یا عوامل ژنتیکی باشد که منجر به پاسخ ایمنی ضعیف به باکتری ها می شود. در موارد عودکننده، پزشک ممکن است جراحی برداشتن لوزه را توصیه کند.

نوع التهاب لوزه	علائم شاخص	مدت زمان تقریبی	رویکرد درمانی رایج
حاد	گلو درد شدید، تب بالا، لکه های چرکی روی لوزه	تا ۱۰ روز	استراحت، مایعات، مسکن، آنتی بیوتیک (در صورت باکتریایی)
مزمن	گلو درد خفیف اما مداوم، بوی بد دهان، سنگ لوزه	بیش از ۱۰ روز، طولانی مدت	غرغره آب نمک، آنتی بیوتیک، در موارد خاص جراحی
عودکننده	تکرار مکرر حملات در فواصل زمانی کوتاه	الگوی تکرار (مثلاً ۷ بار در سال)	بررسی علل زمینه ای، اغلب جراحی برداشتن لوزه

علائم التهاب لوزه: نشانه های هشداردهنده

شناخت علائم التهاب لوزه برای تشخیص زودهنگام و اقدام به موقع جهت درمان اهمیت دارد. این علائم می توانند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشند، اما برخی نشانه های شایع تر وجود دارند.

علائم عمومی

رایج ترین علائمی که در افراد مبتلا به التهاب لوزه مشاهده می شود، عبارتند از:

• گلو درد شدید: این درد به خصوص هنگام بلع غذا یا مایعات تشدید می شود (دیسفاژی).
• تورم و قرمزی لوزه ها: لوزه ها متورم، قرمز و ملتهب به نظر می رسند و گاهی ممکن است لکه های سفید یا زرد چرکی روی آن ها دیده شود.
• تب و لرز: تب بالا و احساس سرما (لرز) از واکنش های عمومی بدن به عفونت است.
• بوی بد دهان (هالیتوزیس): ناشی از تجمع باکتری ها و بقایای مواد غذایی در حفره های لوزه ها، به ویژه در موارد مزمن یا وجود سنگ لوزه.
• سردرد، گوش درد و درد گردن: درد می تواند به نواحی مجاور مانند گوش یا گردن انتشار یابد.
• خستگی و کوفتگی بدن: احساس ضعف و بی حالی عمومی.
• تورم غدد لنفاوی در گردن: غدد لنفاوی زیر فک و در دو طرف گردن ممکن است متورم و دردناک شوند.
• گرفتگی صدا یا تغییر در لحن صدا.

علائم در کودکان

علائم التهاب لوزه در کودکان ممکن است کمی متفاوت باشد یا به شکل غیرمستقیم تری خود را نشان دهد. از جمله این علائم می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تحریک پذیری و بی قراری بیشتر.
• کاهش اشتها یا امتناع از خوردن و نوشیدن به دلیل درد.
• افزایش ترشح بزاق یا آبریزش دهان.
• خروپف و تنفس دهانی در خواب، به ویژه در صورت بزرگ شدن لوزه سوم (آدنوئید).

چه زمانی مراجعه به پزشک ضروری است؟

اگرچه بسیاری از موارد التهاب لوزه خفیف و خودبه خود بهبود می یابند، اما در برخی شرایط مراجعه فوری به پزشک الزامی است تا از بروز عوارض جدی جلوگیری شود. این شرایط شامل:

• تب بالا و مداوم که با داروهای تب بر کنترل نمی شود.
• مشکل شدید در تنفس یا بلع، به خصوص اگر باعث خفگی شود.
• ضعف عضلانی شدید یا سفتی و خشکی گردن.
• گلو دردی که پس از ۲ تا ۳ روز بهبود نمی یابد یا بدتر می شود.
• بروز لکه های سفید چرکی روی لوزه ها همراه با تب و علائم شدید.

تشخیص زودهنگام و درمان مناسب التهاب لوزه، به ویژه در موارد باکتریایی، برای پیشگیری از عوارض جدی مانند تب روماتیسمی حاد و آبسه ضروری است.

ریشه یابی التهاب لوزه: عوامل ویروسی و باکتریایی

التهاب لوزه می تواند ناشی از طیف وسیعی از عوامل بیماری زا باشد، اما عمده موارد توسط ویروس ها و سپس باکتری ها ایجاد می شوند. شناخت عامل ایجادکننده برای انتخاب روش درمانی مناسب حیاتی است.

عوامل ویروسی

ویروس ها شایع ترین عامل التهاب لوزه هستند، به خصوص در سنین پایین تر. ویروس هایی که معمولاً باعث سرماخوردگی یا آنفولانزا می شوند، می توانند لوزه ها را ملتهب کنند. از جمله ویروس های رایج می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• راینوویروس ها: عامل اصلی سرماخوردگی.
• ویروس های آنفولانزا و پاراآنفولانزا: عامل بیماری آنفولانزا.
• آدنوویروس ها: می توانند علائم تنفسی، گوارشی و چشمی ایجاد کنند.
• ویروس اپشتن بار (EBV): عامل بیماری مونونوکلئوز عفونی (بیماری بوسه) که می تواند باعث تورم شدید لوزه ها شود.
• سایر ویروس ها: در موارد نادر، ویروس هایی مانند هرپس سیمپلکس، هپاتیت A و HIV نیز می توانند درگیرکننده لوزه ها باشند.

التهاب لوزه ویروسی معمولاً نیازی به آنتی بیوتیک ندارد و درمان آن حمایتی است؛ یعنی شامل استراحت کافی، مصرف مایعات فراوان، و استفاده از داروهای مسکن برای کنترل علائم.

عوامل باکتریایی

باکتری ها نیز می توانند عامل التهاب لوزه باشند، که در این میان، باکتری استرپتوکوک پیوژنز گروه A (Group A Streptococcus – GAS) شایع ترین عامل است. این باکتری مسئول گلودرد استرپتوکوکی (Strep Throat) است که در صورت عدم درمان می تواند منجر به عوارض جدی شود. عفونت های باکتریایی لوزه در کودکان ۵ تا ۱۵ سال شایع تر هستند. در این موارد، درمان با آنتی بیوتیک ضروری است تا از عوارض بعدی جلوگیری شود.

آیا التهاب لوزه مسری است؟

عوامل بیماری زای مسبب التهاب لوزه، چه ویروسی و چه باکتریایی، از طریق قطرات تنفسی (ناشی از سرفه و عطسه) یا تماس مستقیم با ترشحات فرد آلوده قابل انتقال هستند. دوره واگیری معمولاً ۲۴ تا ۴۸ ساعت قبل از ظهور علائم شروع شده و تا زمان رفع بیماری ادامه دارد. در موارد عفونت باکتریایی، فرد مبتلا ۲۴ ساعت پس از شروع مصرف آنتی بیوتیک دیگر مسری نیست. رعایت بهداشت فردی، شستشوی مکرر دست ها و پرهیز از تماس نزدیک با افراد بیمار، از راه های اصلی پیشگیری از انتقال این عفونت است.

سنگ لوزه (Tonsilloliths): پدیده ای شایع با بوی نامطبوع

سنگ لوزه یا تونسیلولیت، توده های کوچک و سفت شده ای هستند که در حفره ها و شکاف های لوزه ها تشکیل می شوند. این پدیده به خصوص در افرادی که دچار التهاب لوزه مزمن یا عودکننده هستند، شایع است.

سنگ لوزه چیست و چگونه تشکیل می شود؟

لوزه ها دارای فرورفتگی ها و حفره های کوچکی هستند. بقایای غذا، سلول های مرده، مخاط و باکتری ها می توانند در این حفره ها به دام بیفتند. با گذشت زمان، این مواد در اثر فعالیت باکتری ها و رسوب کلسیم آهکی شده و به توده های سفت و سفید یا زرد رنگ تبدیل می شوند که به آن ها سنگ لوزه می گویند. اندازه این سنگ ها از بسیار کوچک (شبیه دانه شن) تا نسبتاً بزرگ (شبیه نخود) متغیر است.

علائم سنگ لوزه

شایع ترین علامت سنگ لوزه، بوی بسیار بد دهان است که حتی با رعایت بهداشت دهان و دندان نیز برطرف نمی شود. سایر علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• احساس وجود جسم خارجی یا گیر کردن چیزی در گلو.
• گلو درد خفیف یا مداوم.
• درد در گوش.
• تورم یا قرمزی لوزه ها.
• مشاهده لکه های سفید یا زرد روی لوزه ها.

درمان سنگ لوزه

روش های درمان سنگ لوزه بسته به اندازه و شدت علائم متفاوت است:

• درمان های خانگی:
  • غرغره آب نمک گرم: به شل شدن و خارج شدن سنگ های کوچک کمک می کند.
  • غرغره با دهان شویه های بدون الکل: می تواند به کاهش باکتری ها و بوی بد دهان کمک کند.
  • خارج کردن دستی (با احتیاط): برخی افراد با استفاده از گوش پاک کن یا فشار ملایم انگشت، سنگ های سطحی را خارج می کنند. این کار باید با احتیاط فراوان انجام شود تا به لوزه ها آسیب نرسد.
• درمان دارویی: در صورت عفونت همراه، پزشک ممکن است آنتی بیوتیک تجویز کند.
• جراحی: در مواردی که سنگ های لوزه بزرگ، مکرر یا بسیار آزاردهنده باشند و به درمان های دیگر پاسخ ندهند، جراحی برداشتن لوزه (تونسیلکتومی) می تواند راه حل دائمی باشد.

تشخیص التهاب لوزه: گام های پزشک

تشخیص دقیق التهاب لوزه برای اطمینان از درمان صحیح و جلوگیری از عوارض احتمالی بسیار مهم است. پزشک متخصص گوش، حلق و بینی (ENT) از روش های مختلفی برای تشخیص استفاده می کند.

معاینه فیزیکی

اولین گام در تشخیص، معاینه فیزیکی دقیق گلو و حلق بیمار است. پزشک لوزه ها را از نظر تورم، قرمزی، وجود لکه های سفید یا زرد چرکی و بزرگی غدد لنفاوی در گردن بررسی می کند. همچنین، وضعیت عمومی بیمار، تب و سایر علائم گزارش شده مورد توجه قرار می گیرد.

آزمایش سوآپ گلو (کشت حلق)

برای تشخیص عامل باکتریایی، به خصوص باکتری استرپتوکوک گروه A، پزشک ممکن است نمونه ای از پشت حلق و لوزه ها با استفاده از یک سواب پنبه ای برداشت کند. این نمونه برای کشت به آزمایشگاه فرستاده می شود. کشت حلق می تواند به طور دقیق نوع باکتری را شناسایی کرده و به پزشک در تجویز آنتی بیوتیک مناسب کمک کند. نتایج این آزمایش ممکن است تا ۴۸ ساعت زمان ببرد. در برخی موارد، تست های سریع (Rapid Strep Test) در مطب انجام می شود که نتایج را در عرض چند دقیقه ارائه می دهد، اما دقت کمتری نسبت به کشت حلق دارد.

آزمایش خون (CBC)

آزمایش شمارش کامل سلول های خونی (CBC) نیز می تواند به پزشک در تمایز بین عفونت ویروسی و باکتریایی کمک کند. در عفونت های باکتریایی، معمولاً افزایش در گلبول های سفید نوع نوتروفیل مشاهده می شود، در حالی که در عفونت های ویروسی ممکن است افزایش در لنفوسیت ها دیده شود. این آزمایش به پزشک دیدگاهی کلی از وضعیت سیستم ایمنی و نوع پاسخ بدن به عفونت می دهد.

تأکید بر این نکته ضروری است که خوددرمانی در موارد التهاب لوزه می تواند خطرناک باشد. تشخیص دقیق نوع عامل بیماری زا (ویروسی یا باکتریایی) تنها توسط پزشک امکان پذیر است و بر اساس آن، برنامه درمانی مناسب تعیین خواهد شد.

رویکردهای درمانی التهاب لوزه: از مراقبت خانگی تا جراحی

درمان التهاب لوزه به عامل ایجادکننده (ویروسی یا باکتریایی) و شدت علائم بستگی دارد. رویکردها می توانند از مراقبت های حمایتی خانگی تا مداخلات دارویی و در نهایت جراحی متغیر باشند.

راهکارهای خانگی و تسکین دهنده

در بسیاری از موارد، به ویژه در التهاب لوزه های ویروسی، درمان های خانگی برای تسکین علائم و کمک به بهبودی کافی هستند:

• استراحت کافی: به بدن اجازه می دهد انرژی خود را برای مبارزه با عفونت صرف کند.
• نوشیدن مایعات فراوان: مصرف آب، دمنوش های گرم (مانند چای با عسل و لیمو) و سوپ، به مرطوب نگه داشتن گلو و جلوگیری از کم آبی کمک می کند. مایعات گرم می توانند گلودرد را تسکین دهند و بلع را آسان تر کنند.
• غرغره آب نمک گرم: یک قاشق چای خوری نمک در یک لیوان آب گرم حل کرده و چندین بار در روز غرغره کنید. این کار به کاهش التهاب و پاکسازی گلو کمک می کند.
• استفاده از دستگاه بخور: مرطوب نگه داشتن هوای اتاق، به خصوص در محیط های خشک، می تواند به کاهش خشکی و درد گلو کمک کند.
• مصرف قرص های مکیدنی گلو و بستنی یخی: این ها می توانند به صورت موقت درد و سوزش گلو را تسکین دهند.
• پرهیز از محرک ها: از مصرف غذاهای تند، ترش، سفت و پرهیز از دود سیگار و محیط های آلوده خودداری کنید.
• مسکن های بدون نسخه: داروهایی مانند ایبوپروفن یا استامینوفن می توانند به کاهش تب و درد کمک کنند.
• درمان های گیاهی (نقش کمکی): استفاده از عسل و لیمو، سیر (به دلیل خواص ضد التهابی و ضد میکروبی)، زردچوبه و شنبلیله می تواند به تسکین علائم کمک کند، اما هرگز جایگزین درمان اصلی پزشکی نیست.

درمان دارویی (آنتی بیوتیک ها)

آنتی بیوتیک ها تنها در صورتی تجویز می شوند که عامل ایجادکننده التهاب لوزه باکتریایی باشد، به ویژه در موارد گلودرد استرپتوکوکی. مصرف آنتی بیوتیک ها در التهاب لوزه ویروسی نه تنها بی فایده است، بلکه می تواند منجر به مقاومت آنتی بیوتیکی و عوارض جانبی ناخواسته شود. آنتی بیوتیک های رایج شامل پنی سیلین، آموکسی سیلین، آزیترومایسین یا سفکسیم هستند.

نکته بسیار مهم این است که در صورت تجویز آنتی بیوتیک، بیمار باید دوره کامل درمان را، حتی پس از بهبودی علائم، به پایان برساند. قطع زودهنگام آنتی بیوتیک می تواند منجر به عود عفونت، مقاومت دارویی و بروز عوارض جدی تر مانند تب روماتیسمی حاد یا گلومرولونفریت شود.

جراحی برداشتن لوزه (Tonsillectomy): چه زمانی ضروری است؟

جراحی برداشتن لوزه (تونسیلکتومی) در گذشته به عنوان یک درمان رایج برای التهاب لوزه در نظر گرفته می شد، اما امروزه تنها در موارد خاص و با معیارهای مشخص توصیه می شود. این جراحی زمانی ضروری است که:

• التهاب لوزه به صورت مزمن یا عودکننده شدید باشد و به درمان های دارویی پاسخ ندهد (مثلاً ۷ حمله در یک سال یا الگوهای تکراری مشابه).
• التهاب لوزه باعث آپنه خواب انسدادی شود، به خصوص در کودکان.
• مشکلات بلع شدید یا ناهنجاری های گفتاری ناشی از بزرگی لوزه ها ایجاد شود.
• آبسه دور لوزه (Peritonsillar Abscess) به صورت مکرر رخ دهد یا به درمان های دیگر پاسخ ندهد.
• ظن به بدخیمی یا سرطان لوزه وجود داشته باشد.

مراحل کلی جراحی: تونسیلکتومی تحت بیهوشی عمومی انجام می شود و معمولاً شامل برش و برداشتن کامل لوزه ها از جایگاه خود است. روش های مختلفی برای انجام جراحی وجود دارد، از جمله روش سنتی با چاقوی جراحی (Cold Knife) یا استفاده از ابزارهای حرارتی (Electrocautery).
بهبودی پس از عمل: دوره نقاهت پس از تونسیلکتومی معمولاً ۱ تا ۲ هفته طول می کشد. درد در گلو و گوش، خستگی و مشکل در بلع در این دوره طبیعی است. کودکان معمولاً سریع تر از بزرگسالان بهبود می یابند.
عوارض احتمالی جراحی: مانند هر عمل جراحی دیگری، تونسیلکتومی نیز ممکن است با عوارضی همراه باشد که از جمله آن ها می توان به واکنش به بیهوشی، خونریزی (که گاهی نیاز به مراجعه مجدد به بیمارستان دارد)، تورم زبان یا سقف دهان، و در موارد نادر، عفونت یا مشکلات تنفسی موقت اشاره کرد.

بهترین زمان برای جراحی لوزه سوم

برداشتن لوزه سوم (آدنوئیدکتومی) نیز معمولاً در مواردی انجام می شود که بزرگ شدن لوزه سوم باعث مشکلات تنفسی، آپنه خواب، عفونت های مکرر گوش میانی یا سینوزیت مزمن در کودکان شود. بهترین زمان برای این عمل زمانی است که کودک در سلامت کامل باشد و فصل سرما و شیوع بیماری های تنفسی نباشد تا خطر عفونت پس از عمل به حداقل برسد. با این حال، در موارد اورژانسی مانند آپنه خواب شدید، ممکن است جراحی در هر فصلی انجام شود.

التهاب لوزه در گروه های سنی مختلف: کودکان و بزرگسالان

التهاب لوزه می تواند در هر سنی رخ دهد، اما شیوع و ویژگی های آن در کودکان و بزرگسالان متفاوت است. درک این تفاوت ها به تشخیص و درمان مؤثرتر کمک می کند.

شیوع و تفاوت های علائمی در کودکان

التهاب لوزه در کودکان، به ویژه در سنین پیش دبستانی تا اوایل نوجوانی (۵ تا ۱۵ سال)، بسیار شایع تر است. این امر به دلیل تماس نزدیک کودکان در محیط های آموزشی و همچنین تفاوت های در سیستم ایمنی آن ها است. در کودکان، التهاب لوزه اغلب با علائم بارزی نظیر تب بالا، گلودرد شدید، مشکل در بلع، و بی اشتهایی همراه است. همچنین، بزرگ شدن لوزه سوم (آدنوئید) در کودکان می تواند به مشکلات تنفسی مزمن از راه بینی، خروپف شبانه، آپنه خواب، و عفونت های مکرر گوش منجر شود که نیاز به بررسی و درمان خاص خود دارد.

التهاب لوزه در بزرگسالان

اگرچه التهاب لوزه در بزرگسالان کمتر شایع است، اما می تواند با علائم شدیدتر و دوره بهبودی طولانی تری همراه باشد. بزرگسالان مبتلا ممکن است درد بیشتری را تجربه کنند و خطر عوارضی مانند آبسه دور لوزه در آن ها کمی بالاتر باشد. علت التهاب لوزه در بزرگسالان نیز می تواند ویروسی یا باکتریایی باشد، اما عفونت های ویروسی همچنان غالب هستند. در بزرگسالانی که دچار التهاب لوزه مزمن یا عودکننده می شوند، جراحی برداشتن لوزه نیز گزینه درمانی مؤثری محسوب می شود.

ملاحظات لوزه سوم در کودکان و بزرگسالان

لوزه سوم عمدتاً در کودکان فعال و بزرگ می شود و با افزایش سن معمولاً کوچک شده و تحلیل می رود. با این حال، در موارد نادری ممکن است در بزرگسالان نیز بزرگ باقی بماند یا دوباره بزرگ شود و علائمی مشابه کودکان ایجاد کند. در هر دو گروه سنی، اگر بزرگی لوزه سوم منجر به مشکلات جدی مانند آپنه خواب یا عفونت های مکرر شود، برداشتن آن توصیه می شود.

در مورد مادران شیرده، اگر مادر دچار التهاب لوزه شود، در اغلب موارد نیازی به قطع شیردهی نیست، مگر اینکه پزشک با توجه به شرایط خاص و داروهای مصرفی، توصیه دیگری داشته باشد. رعایت بهداشت و مشورت با پزشک در این موارد اهمیت ویژه ای دارد.

عوارض عدم درمان التهاب لوزه: پیامدهای جدی

اگر التهاب لوزه، به خصوص از نوع باکتریایی، به موقع و به درستی درمان نشود، می تواند منجر به عوارض جدی و حتی خطرناکی در سایر نقاط بدن شود. این عوارض به دلیل گسترش عفونت یا واکنش های ایمنی نامناسب بدن رخ می دهند.

آبسه دور لوزه (Peritonsillar Abscess)

یکی از شایع ترین و دردناک ترین عوارض عدم درمان التهاب لوزه، تشکیل آبسه (تجمع چرک) در بافت های اطراف لوزه است. این وضعیت که اغلب یک طرفه است، باعث درد شدید در گلو و گوش، مشکل جدی در بلع (حتی بلع بزاق)، گرفتگی صدا (صدای قرقره ای)، و گاهی محدودیت در باز کردن دهان می شود. آبسه دور لوزه یک وضعیت اورژانسی است که نیاز به تخلیه جراحی چرک و مصرف آنتی بیوتیک دارد.

تب روماتیسمی حاد (Acute Rheumatic Fever)

یکی از جدی ترین عوارض عدم درمان گلودرد استرپتوکوکی (التهاب لوزه باکتریایی ناشی از استرپتوکوک گروه A)، تب روماتیسمی حاد است. این بیماری یک واکنش التهابی سیستمیک است که می تواند به قلب (باعث آسیب دائمی دریچه های قلبی)، مفاصل، مغز و پوست آسیب برساند. اهمیت تشخیص و درمان کامل گلودرد استرپتوکوکی با آنتی بیوتیک، به خصوص پنی سیلین، برای پیشگیری از این عارضه حیاتی است.

گلومرولونفریت پس از عفونت استرپتوکوکی (Post-streptococcal Glomerulonephritis)

این عارضه نیز یکی دیگر از واکنش های ایمنی است که پس از عفونت با باکتری استرپتوکوک گروه A می تواند رخ دهد و کلیه ها را تحت تأثیر قرار دهد. علائم ممکن است شامل ادرار تیره، ورم در صورت و پاها، و فشار خون بالا باشد. تشخیص و درمان زودهنگام ضروری است.

آپنه خواب انسدادی (Obstructive Sleep Apnea – OSA)

در موارد التهاب لوزه مزمن یا بزرگ شدن بیش از حد لوزه ها (به خصوص در کودکان)، ممکن است راه های هوایی در هنگام خواب مسدود شوند و منجر به آپنه خواب انسدادی گردد. این وضعیت با خروپف بلند، وقفه های تنفسی در خواب، و خستگی مفرط در طول روز همراه است و در صورت عدم درمان می تواند بر رشد و سلامت عمومی فرد تأثیر منفی بگذارد.

گسترش عفونت

عفونت لوزه می تواند به بافت های مجاور مانند سینوس ها، گوش میانی (اوتیت میانی)، یا حتی به خون (سپتی سمی) گسترش یابد که می تواند وضعیت بسیار خطرناکی باشد.

با توجه به این عوارض بالقوه، توجه به علائم التهاب لوزه و مراجعه به موقع به پزشک برای تشخیص و درمان صحیح، از اهمیت بالایی برخوردار است.

پیشگیری از التهاب لوزه: راهکارهای کاربردی

پیشگیری از التهاب لوزه، به ویژه انواع ویروسی و باکتریایی آن، عمدتاً بر رعایت اصول بهداشتی و اجتناب از انتشار عوامل بیماری زا استوار است.

با رعایت این نکات ساده و مؤثر، می توان خطر ابتلا به التهاب لوزه و انتشار آن را به میزان قابل توجهی کاهش داد:

• رعایت بهداشت فردی: شستشوی مکرر دست ها با آب و صابون، به خصوص پس از سرفه، عطسه، دست زدن به سطوح عمومی و قبل از غذا خوردن، یکی از مؤثرترین راه های پیشگیری است.
• اجتناب از تماس نزدیک: تا حد امکان از تماس نزدیک با افراد بیمار (مانند روبوسی یا استفاده از ظروف مشترک) خودداری کنید.
• ماندن در خانه هنگام بیماری: اگر علائم التهاب لوزه یا هر بیماری عفونی دیگری را دارید، در خانه بمانید و از رفتن به محل کار یا مدرسه خودداری کنید تا از انتقال عفونت به دیگران جلوگیری شود.
• پوشاندن دهان و بینی هنگام سرفه و عطسه: هنگام سرفه یا عطسه، دهان و بینی خود را با دستمال کاغذی بپوشانید و بلافاصله دستمال را در سطل زباله بیندازید و دست هایتان را بشویید. در صورت عدم دسترسی به دستمال، از آرنج خود استفاده کنید.
• استفاده از ماسک: در فصول شیوع بیماری ها و در محیط های شلوغ، استفاده از ماسک می تواند به کاهش انتقال عوامل بیماری زا کمک کند.
• تقویت سیستم ایمنی: رژیم غذایی سالم و متعادل، خواب کافی، ورزش منظم و کاهش استرس به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کرده و مقاومت آن را در برابر عفونت ها افزایش می دهد.

تمایز التهاب لوزه از گلودرد استرپتوکوکی و کرونا

علائم برخی بیماری های دستگاه تنفسی فوقانی ممکن است شبیه به التهاب لوزه باشد. تمایز بین آن ها برای دریافت درمان صحیح ضروری است.

التهاب لوزه در مقابل گلودرد استرپتوکوکی (Strep Throat)

التهاب لوزه یک وضعیت پزشکی است که به معنای عفونت و تورم لوزه هاست و می تواند توسط ویروس ها یا باکتری های مختلفی ایجاد شود. در مقابل، گلودرد استرپتوکوکی به طور خاص به التهاب گلو و لوزه ها ناشی از عفونت با باکتری استرپتوکوک گروه A اشاره دارد. این باکتری شایع ترین علت باکتریایی التهاب لوزه است.

علائم مشترک: هر دو بیماری می توانند باعث گلودرد، تب، مشکل در بلع و تورم لوزه ها شوند.
علائم افتراقی: گلودرد استرپتوکوکی معمولاً با تب بالا، ظهور ناگهانی علائم، لکه های سفید چرکی روی لوزه ها، و غدد لنفاوی متورم و دردناک در گردن همراه است. علائم سرماخوردگی مانند سرفه، آبریزش بینی و گرفتگی صدا در گلودرد استرپتوکوکی کمتر شایع هستند. از سوی دیگر، التهاب لوزه ویروسی ممکن است با علائم سرماخوردگی همراه باشد.

تشخیص قطعی گلودرد استرپتوکوکی نیاز به آزمایش سوآپ گلو دارد تا وجود باکتری استرپتوکوک تأیید شود. درمان آنتی بیوتیکی برای گلودرد استرپتوکوکی حیاتی است تا از عوارض جدی مانند تب روماتیسمی جلوگیری شود.

ارتباط التهاب لوزه با کرونا

در دوران شیوع بیماری کووید-۱۹، بسیاری از افراد با مشاهده علائمی نظیر گلودرد و تب دچار نگرانی می شوند و این سوال مطرح می شود که آیا این علائم مربوط به التهاب لوزه است یا عفونت کرونا؟

شباهت ها: هر دو بیماری می توانند با علائمی مانند گلودرد، تب، خستگی و بدن درد همراه باشند. در برخی موارد، التهاب لوزه نیز می تواند از علائم اولیه یا ثانویه عفونت کرونا باشد.
تفاوت ها: علائم اختصاصی تر کرونا شامل از دست دادن حس بویایی و چشایی، سرفه خشک، تنگی نفس، و مشکلات گوارشی است که معمولاً در التهاب لوزه مشاهده نمی شوند. در مقابل، لکه های چرکی روی لوزه ها و تورم شدید آن ها که در التهاب باکتریایی لوزه رایج است، کمتر در موارد صرفاً کرونایی دیده می شود.

برای تشخیص افتراقی، به ویژه در شرایط پاندمی، انجام تست های تشخیصی کرونا (مانند PCR یا تست آنتی ژن) ضروری است تا نوع بیماری مشخص شده و درمان مناسب آغاز گردد.

نتیجه گیری

التهاب لوزه یک عارضه شایع، به ویژه در کودکان است که با تورم و عفونت بافت های لنفاوی لوزه ها مشخص می شود. این بیماری می تواند ناشی از عوامل ویروسی یا باکتریایی باشد و با علائمی نظیر گلودرد، تب و مشکل در بلع همراه است. در حالی که بسیاری از موارد با مراقبت های خانگی و داروهای مسکن بهبود می یابند، انواع باکتریایی و مزمن ممکن است نیاز به آنتی بیوتیک یا حتی جراحی برداشتن لوزه داشته باشند. عدم درمان به موقع، به خصوص در موارد باکتریایی، می تواند منجر به عوارض جدی از جمله آبسه، تب روماتیسمی و مشکلات قلبی شود.

شناخت دقیق علائم، تمایز آن از سایر بیماری های تنفسی، و رعایت اصول بهداشتی برای پیشگیری از این بیماری و عوارض آن از اهمیت بسزایی برخوردار است. در صورت مشاهده علائم شدید، تکرار شونده یا نگران کننده، اکیداً توصیه می شود برای تشخیص دقیق و دریافت درمان صحیح به پزشک متخصص گوش، حلق و بینی مراجعه نمایید تا سلامت خود و عزیزانتان تضمین شود.