حکم تهدید به ضرب و شتم

تهدید به ضرب و شتم، عملی است که امنیت روانی و جسمانی افراد را خدشه دار می کند و در نظام حقوقی ایران جرم محسوب می شود. ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی، این عمل را در دسته ضررهای نفسی قرار داده و برای آن مجازات تعیین کرده است. این ماده به افراد حق می دهد تا در صورت مواجهه با چنین تهدیداتی، از حمایت قانونی بهره مند شوند.

امنیت جسمانی و روانی، از اساسی ترین حقوق هر شهروند است که جامعه و نظام حقوقی بر حفظ آن تأکید دارند. هنگامی که فردی با تهدید به آسیب های بدنی یا ضرب و شتم مواجه می شود، نه تنها آرامش خود را از دست می دهد، بلکه احساس ناامنی عمیقی نیز در او ایجاد می شود. قانون در چنین شرایطی، ابزاری قدرتمند برای حمایت از قربانیان و مقابله با عوامل ناامنی است. جرم تهدید به ضرب و شتم یکی از مصادیق بارز نقض این امنیت است که قانون گذار برای آن مجازات هایی را در نظر گرفته تا از وقوع آن پیشگیری و در صورت لزوم، با مرتکبان برخورد کند. در این مقاله به تفصیل به بررسی ابعاد حقوقی، ارکان تشکیل دهنده، مجازات ها، نحوه اثبات و مراحل پیگیری قانونی این جرم خواهیم پرداخت تا آگاهی جامعه نسبت به این موضوع افزایش یابد.

تهدید به ضرب و شتم: تعاریف حقوقی و مصادیق آن

تهدید در اصطلاح حقوقی، عبارت است از ترساندن دیگری به انجام یا عدم انجام عملی نامشروع و بد در آینده. این عمل نامشروع می تواند شامل قتل، ضررهای نفسی (آسیب های جسمانی)، شرفی (آسیب به آبرو و حیثیت)، مالی یا افشای سر نسبت به خود فرد یا بستگان او باشد. در این تعریف، موضوع ضرب و شتم به صراحت ذیل ضررهای نفسی قرار می گیرد.

وقتی از ضررهای نفسی صحبت می کنیم، منظور هرگونه آسیب جسمانی است که ممکن است به فرد وارد شود، از جمله جرح، ضرب، نقص عضو یا حتی قتل. بنابراین، تهدید به ضرب و شتم به معنای ترساندن یک شخص به وارد کردن آسیب های بدنی است و کاملاً مشمول این عنوان قانونی می شود. برای تحقق جرم تهدید به ضرب و شتم، لازم است شرایطی فراهم باشد:

• تهدید باید جدی و ممکن الوقوع به نظر برسد. یعنی فرد تهدیدشونده واقعاً بیم از تحقق آن داشته باشد. صرف یک شوخی یا یک کلام بی پایه که جنبه جدی ندارد، ممکن است تهدید تلقی نشود.
• تهدیدکننده باید توانایی نسبی برای انجام تهدید خود را داشته باشد. اگر فردی که تهدید می کند به وضوح ناتوان از انجام آن باشد و قربانی نیز از این ناتوانی آگاه باشد، ممکن است عنصر ترس محقق نشود.
• تهدید باید تأثیر روانی بر فرد تهدیدشونده داشته و باعث ایجاد ترس و وحشت در او شود. این تأثیر روانی از ارکان اصلی جرم تهدید است.

تفاوت تهدید به ضرب و شتم با جرایم مشابه

برای درک دقیق تر جرم تهدید به ضرب و شتم، ضروری است آن را از برخی جرایم مشابه تفکیک کرد:

تفاوت با شروع به ضرب و جرح یا اقدام به ضرب و جرح: مهم ترین تفاوت در این است که در جرم تهدید به ضرب و شتم، هیچ فعل مادی ضرب و جرحی به وقوع نپیوسته است و صرفاً وعده یا اعلام قصد انجام آن در آینده مطرح است. در حالی که شروع به ضرب و جرح به معنای انجام اقداماتی است که به قصد ضرب و جرح انجام می شود اما به هر دلیلی به نتیجه نرسیده و صدمه وارد نمی شود، و اقدام به ضرب و جرح نیز به معنای انجام خود فعل مادی ضرب و جرح است. جرم تهدید یک جرم مطلق است، به این معنا که حتی اگر تهدیدکننده قصد خود را عملی نکند، جرم محقق شده است.

تفاوت با توهین: توهین به معنای به کار بردن الفاظ یا انجام حرکاتی است که موجب کسر شأن، بی احترامی یا تحقیر فرد شود و قصد اصلی آن تخفیف و تحقیر حیثیت طرف مقابل است. در توهین، عنصر ترساندن به قصد انجام عملی نامشروع در آینده وجود ندارد. ممکن است یک توهین، با الفاظی همراه باشد که جنبه تهدید نیز داشته باشد، اما ماهیت و هدف اصلی توهین با تهدید متفاوت است. در تهدید، نیت ایجاد ترس از یک ضرر آتی است، در حالی که در توهین، نیت خدشه دار کردن شخصیت فرد در لحظه یا با یادآوری گذشته است.

مبنای قانونی جرم تهدید به ضرب و شتم: تحلیل ماده 669 قانون مجازات اسلامی

مبنای اصلی قانونی جرم تهدید به ضرب و شتم در حقوق ایران، ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) است. این ماده به روشنی مصادیق مختلف تهدید و مجازات آن را مشخص کرده است. متن کامل این ماده (با آخرین اصلاحات، به ویژه اصلاحیه سال ۱۳۹۹) به شرح زیر است:

«هرگاه کسی دیگری را به هر نحو تهدید به قتل یا ضررهای نفسی یا شرفی یا مالی و یا به افشای سری نسبت به خود یا بستگان او نماید، اعم از اینکه به این واسطه تقاضای انجام امر یا ترک فعلی را نموده یا ننموده باشد، به مجازات شلاق تا ۷۴ ضربه یا حبس از یک ماه تا یک سال محکوم خواهد شد.»

تحلیل عبارات کلیدی این ماده برای درک عمیق تر جرم تهدید به ضرب و شتم ضروری است:

• به هر نحو: این عبارت نشان می دهد که شیوه و ابزار تهدید در تحقق جرم بی تأثیر است. تهدید می تواند کلامی (شفاهی)، نوشتاری (پیامک، نامه، ایمیل، انتشار در فضای مجازی)، رفتاری (نشان دادن ابزار خشونت، حرکات ایذایی) یا حتی با ایماء و اشاره و سکوت همراه باشد. مهم این است که محتوای تهدید به طرف مقابل منتقل شده و ایجاد ترس کند.
• ضررهای نفسی: این اصطلاح حقوقی شامل هر نوع آسیب جسمانی یا روانی است که به جان، سلامتی یا تمامیت جسمانی فرد وارد می شود. تهدید به ضرب و شتم به وضوح یکی از بارزترین و شایع ترین مصادیق ضررهای نفسی است. این شامل تهدید به کتک زدن، مجروح کردن، شکستن عضو، یا هر نوع آسیب فیزیکی دیگر می شود.
• اعم از اینکه به این واسطه تقاضای انجام امر یا ترک فعلی را نموده یا ننموده باشد: این بخش از ماده اهمیت زیادی دارد. نشان می دهد که برای تحقق جرم تهدید، لازم نیست که تهدیدکننده به دنبال رسیدن به یک خواسته خاص از فرد تهدیدشونده باشد. یعنی حتی اگر فردی بدون هیچ قصد و نیتی برای وادار کردن دیگری به کاری، او را صرفاً به ضرب و شتم تهدید کند، باز هم جرم تهدید محقق شده و قابل مجازات است. این موضوع تأکید می کند که عنصر اصلی جرم، خود عمل تهدید و ایجاد ترس است، نه نتیجه ای که تهدیدکننده از آن انتظار دارد.

بنابراین، ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی با جامعیت خود، هرگونه ترساندن افراد به آسیب های جسمی (از جمله ضرب و شتم) را مورد حمایت قانونی قرار داده و صرف نظر از شیوه تهدید یا وجود تقاضای خاص، آن را جرم تلقی می کند.

ارکان تشکیل دهنده جرم تهدید به ضرب و شتم

برای اینکه یک عمل حقوقی به عنوان جرم تهدید به ضرب و شتم شناخته شود و قابل پیگیری قضایی باشد، لازم است سه رکن اصلی جرم، یعنی رکن قانونی، رکن مادی و رکن معنوی، همزمان وجود داشته باشند.

رکن قانونی

رکن قانونی جرم تهدید به ضرب و شتم، همان ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی، بخش تعزیرات است که پیشتر به تفصیل به آن پرداخته شد. این ماده به صراحت عمل تهدید به ضررهای نفسی (که شامل ضرب و شتم نیز می شود) را جرم انگاری کرده و مجازات آن را تعیین نموده است. وجود این رکن به این معناست که هیچ عملی را نمی توان جرم دانست و برای آن مجازات تعیین کرد مگر اینکه قانون، آن را به صراحت جرم شناخته باشد (اصل قانونی بودن جرایم و مجازات ها).

رکن مادی

رکن مادی به جنبه های بیرونی و قابل مشاهده جرم اشاره دارد. در جرم تهدید به ضرب و شتم، رکن مادی شامل موارد زیر است:

• رفتار مجرمانه: این رفتار می تواند به اشکال مختلفی بروز کند:
  • تهدید کلامی (لفظی): رایج ترین شکل تهدید که در آن فرد با استفاده از گفتار، دیگری را به ضرب و شتم می ترساند.
  • تهدید نوشتاری: ارسال پیامک، ایمیل، نامه، یا انتشار مطالب تهدیدآمیز در شبکه های اجتماعی و فضای مجازی.
  • تهدید رفتاری: انجام حرکاتی ایذایی، نمایش ابزار خشونت (مثلاً نشان دادن چاقو یا اسلحه)، یا هر عملی که به طور ضمنی و بدون کلام، نیت تهدید به ضرب و شتم را به قربانی منتقل کند.
  • سکوت همراه با ایماء و اشاره: در برخی موارد خاص، سکوت و حرکات بدن می تواند حامل پیام تهدیدآمیز باشد، به شرطی که شرایط به گونه ای باشد که این سکوت به وضوح به معنای تهدید برداشت شود.
• موضوع تهدید: موضوع تهدید باید مشخصاً از نوع ضرر نفسی باشد که ضرب و شتم و آسیب جسمی جزء لاینفک آن است. تهدید باید معین و قابل فهم باشد، نه مبهم و کلی.
• عدم تحقق نتیجه: برای تحقق جرم تهدید، نیازی به عملی شدن تهدید نیست. به عبارت دیگر، صرف تهدید و ایجاد ترس در فرد، فارغ از اینکه تهدیدکننده واقعاً اقدام به ضرب و شتم کند یا خیر، جرم محسوب می شود. این جرم، یک جرم مطلق است. یعنی نتیجه ای به جز خود تهدید برای تحقق آن لازم نیست.

رکن معنوی

رکن معنوی به جنبه های ذهنی و روانی مجرم در زمان ارتکاب جرم اشاره دارد و شامل قصد و اراده مجرم است:

• قصد عام (سوء نیت عام): به معنای قصد انجام خود عمل تهدیدآمیز است. یعنی فرد تهدیدکننده باید آگاهانه و با اراده، رفتار تهدیدآمیز را انجام دهد.
• قصد خاص (سوء نیت خاص): به معنای قصد ایجاد ترس و وحشت در فرد مورد تهدید است. تهدیدکننده باید به دنبال این باشد که با عمل خود، آرامش و امنیت روانی قربانی را مختل کند و او را به ترس اندازد.
• علم و آگاهی: تهدیدکننده باید علم و آگاهی به مجرمانه بودن عمل خود و غیرقانونی بودن تهدید داشته باشد. البته در حقوق ایران، جهل به قانون رافع مسئولیت نیست، اما علم به جنبه تهدیدآمیز و آسیب رسان عمل خود مهم است.

با جمع شدن هر سه رکن قانونی، مادی و معنوی، جرم تهدید به ضرب و شتم محقق شده و فرد مرتکب، مستوجب مجازات مقرر در قانون خواهد بود.

مجازات تهدید به ضرب و شتم و تغییرات قانونی (ماده 669)

مجازات جرم تهدید به ضرب و شتم، همانند سایر انواع تهدیدات موضوع ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی، در این ماده مشخص شده است. با این حال، لازم است به تأثیر قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب سال ۱۳۹۹ بر این مجازات ها توجه شود.

مجازات های ماده 669 پیش از اصلاحیه

پیش از اصلاحیه سال ۱۳۹۹، مجازات ماده ۶۶۹ به شرح زیر بود:

• شلاق تعزیری تا ۷۴ ضربه یا
• حبس تعزیری از دو ماه تا دو سال.

در این حالت، قاضی مختار بود که با توجه به اوضاع و احوال پرونده، شخصیت مجرم، دفعات تکرار جرم، و سایر شرایط، یکی از دو مجازات (شلاق یا حبس) را برای فرد تهدیدکننده تعیین کند.

تأثیر قانون کاهش مجازات حبس تعزیری (مصوب 1399)

با تصویب قانون کاهش مجازات حبس تعزیری در سال ۱۳۹۹، مدت حبس برای بسیاری از جرایم، از جمله جرم تهدید، کاهش یافت. بر اساس این قانون، حداقل و حداکثر میزان حبس در ماده ۶۶۹ به نصف تقلیل پیدا کرد. بنابراین، مجازات های کنونی برای جرم تهدید به ضرب و شتم به شرح زیر است:

• شلاق تعزیری از ۱ تا ۷۴ ضربه یا
• حبس تعزیری از یک ماه تا یک سال.

این تغییر بدان معناست که اگر قاضی تصمیم به اعمال مجازات حبس بگیرد، حداقل مدت حبس از دو ماه به یک ماه و حداکثر آن از دو سال به یک سال کاهش یافته است. اختیار قاضی در تعیین مجازات همچنان پابرجا است و قاضی می تواند با در نظر گرفتن تمام جوانب پرونده، یکی از این دو مجازات را برای متهم در نظر بگیرد.

قابل گذشت بودن جرم تهدید به ضرب و شتم

یکی از نکات مهم در خصوص جرم تهدید به ضرب و شتم، این است که این جرم قابل گذشت محسوب می شود. به این معنا که اگر شاکی خصوصی (فردی که مورد تهدید واقع شده است) پس از طرح شکایت، از شکایت خود صرف نظر کند و اعلام رضایت نماید، پرونده مختومه شده و تعقیب کیفری متهم متوقف می گردد. البته این امر باید در مراحل اولیه رسیدگی به پرونده و قبل از صدور حکم قطعی انجام شود تا بیشترین تأثیر را داشته باشد.

موارد تشدید مجازات

در برخی موارد خاص، ممکن است مجازات جرم تهدید به ضرب و شتم تشدید شود. این موارد معمولاً زمانی رخ می دهد که جرم با عوامل دیگری همراه باشد که از نظر قانون گذار دارای اهمیت بیشتری هستند:

• تهدید همراه با زورگیری یا اخاذی: اگر تهدید به ضرب و شتم با هدف دستیابی به مال یا منفعت نامشروع از طریق زورگیری یا اخاذی صورت گیرد، جرم اخاذی نیز محقق شده و مجازات آن به مراتب شدیدتر خواهد بود.
• تکرار جرم: در صورتی که فرد سابقه ارتکاب جرم تهدید را داشته باشد و مجدداً مرتکب آن شود، قاضی می تواند مجازات شدیدتری را برای او در نظر بگیرد.
• تهدید مقامات دولتی یا اشخاص خاص: تهدید به ضرب و شتم مقامات رسمی، قضات، وکلا یا سایر اشخاصی که در راستای وظایف خود مورد تهدید قرار می گیرند، ممکن است مشمول قوانین خاص با مجازات های شدیدتر باشد.
• استفاده از سلاح: اگر تهدید با نمایش یا استفاده از سلاح (سرد یا گرم) همراه باشد، هرچند ضرب و جرحی اتفاق نیفتاده باشد، همین امر می تواند به تنهایی موجب تشدید مجازات شود.

در مجموع، شناخت دقیق مجازات ها و عوامل مؤثر بر آن، هم برای قربانیان و هم برای افرادی که متهم به این جرم می شوند، از اهمیت بالایی برخوردار است.

تهدید همراه با اجبار (ماده 668 قانون مجازات اسلامی): تمایز و مجازات

علاوه بر ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی که به طور کلی به جرم تهدید می پردازد، ماده ۶۶۸ این قانون نیز وجود دارد که به حالتی خاص از تهدید، یعنی تهدید همراه با اجبار می پردازد. درک تمایز بین این دو ماده برای تفکیک جرایم و تعیین مجازات صحیح، بسیار مهم است.

ماده ۶۶۸ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) مقرر می دارد:

«هر کس با جبر و قهر یا با اکراه و تهدید دیگری را ملزم به دادن نوشته یا سند یا امضا و یا مهر نماید و یا سندی و نوشته ای که متعلق به او یا سپرده به او می باشد را از وی بگیرد، به حبس از سه ماه تا دو سال و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد.»

تفاوت های کلیدی بین ماده ۶۶۸ و ماده ۶۶۹ عبارتند از:

1. جرم مطلق در برابر جرم مقید به نتیجه:
   • ماده ۶۶۹ (جرم تهدید): یک جرم مطلق است. یعنی صرف تهدید و ایجاد ترس، حتی اگر تهدیدکننده به خواسته خود نرسد یا تهدیدش را عملی نکند، جرم محقق می شود.
   • ماده ۶۶۸ (تهدید همراه با اجبار): یک جرم مقید به نتیجه است. یعنی برای تحقق این جرم، حتماً باید نتیجه مورد نظر تهدیدکننده (مانند گرفتن سند، امضا یا مهر) محقق شود. اگر فردی را تهدید کنند که سندی را امضا کند اما او امضا نکند، ماده ۶۶۸ محقق نمی شود، بلکه ممکن است مشمول ماده ۶۶۹ (تهدید) قرار گیرد.
2. نوع مجازات و نحوه اعمال آن:
   • ماده ۶۶۹: قانون گذار از واژه یا استفاده کرده است (شلاق یا حبس). این بدان معناست که قاضی یکی از این دو مجازات را تعیین می کند.
   • ماده ۶۶۸: قانون گذار از واژه و استفاده کرده است (حبس و شلاق). این نشان می دهد که در صورت اثبات جرم، هر دو مجازات حبس و شلاق برای مرتکب اعمال خواهد شد.

مجازات تهدید همراه با اجبار در قانون جدید

مجازات های ماده ۶۶۸ نیز تحت تأثیر قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب ۱۳۹۹ قرار گرفته است. بر این اساس:

• شلاق تعزیری از ۱ تا ۷۴ ضربه (بدون تغییر).
• حبس تعزیری که قبلاً از سه ماه تا دو سال بود، به حبس از ۴۵ روز تا یک سال تقلیل یافته است.

بنابراین، اگر جرم تهدید همراه با اجبار محقق شود، مرتکب به هر دو مجازات شلاق تا ۷۴ ضربه و حبس از ۴۵ روز تا یک سال محکوم خواهد شد. این تفاوت ها نشان می دهد که قانون گذار برای تهدیداتی که منجر به سلب مال یا حقوق دیگران از طریق اجبار شود، مجازات سنگین تری در نظر گرفته است.

نحوه اثبات جرم تهدید به ضرب و شتم: ادله اثبات دعوی

اثبات جرم تهدید به ضرب و شتم در دادگاه، نیازمند ارائه دلایل و مدارک کافی است. در نظام حقوقی ایران، ادله اثبات دعوی کیفری که برای اثبات جرایم مختلف، از جمله تهدید، مورد استفاده قرار می گیرند، شامل موارد زیر است:

• اقرار متهم: اقرار به معنای اعتراف متهم به ارتکاب جرم در نزد مراجع قضایی (دادسرا یا دادگاه) است. اگر متهم یک بار به صراحت به انجام تهدید اقرار کند، جرم او ثابت شده تلقی می شود. اقرار باید آگاهانه و با اختیار کامل باشد.
• شهادت شهود: شهادت شهود یکی از مهمترین ادله اثبات دعوی است. اگر یک یا چند نفر شاهد عینی تهدید به ضرب و شتم بوده اند، شهادت آن ها می تواند در اثبات جرم بسیار مؤثر باشد. طبق ماده ۱۹۹ قانون مجازات اسلامی، شهادت دو شاهد مرد برای اثبات اغلب جرایم کیفری (از جمله تهدید) لازم است. شرایط شهادت، از جمله بلوغ، عقل، عدالت، عدم وجود خصومت، و عدم انتفاع، باید رعایت شود.
• علم قاضی: علم قاضی به معنای یقین حاصل از مستندات و قرائن موجود در پرونده است. قاضی می تواند بر اساس مجموعه دلایل و اماراتی که در طول تحقیقات و دادرسی جمع آوری می شود (مانند اظهارات طرفین، گزارشات، مدارک دیجیتال، تحقیقات محلی و …)، به یقین در خصوص وقوع جرم برسد و بر اساس آن رأی صادر کند.

مدارک و مستندات قابل ارائه

علاوه بر ادله اصلی فوق، شاکی می تواند مدارک و مستندات مختلفی را برای تقویت ادعای خود به دادگاه ارائه کند که به عنوان قرائن و امارات، در ایجاد علم قاضی مؤثر خواهند بود:

• تهدید کلامی:
  • ضبط صدا: اگر صدای تهدیدکننده ضبط شده باشد، می تواند به عنوان یک قرینه قوی مورد استفاده قرار گیرد. البته باید توجه داشت که ارزش اثباتی ضبط صدا به تنهایی ممکن است برای اثبات کامل جرم کافی نباشد، به ویژه اگر به صورت پنهانی و بدون اطلاع طرف مقابل صورت گرفته باشد. اما در کنار سایر دلایل، نقش مهمی ایفا می کند.
  • شهادت شهود: در صورت وجود شاهدانی که صحبت های تهدیدآمیز را شنیده اند.
• تهدید نوشتاری:
  • پیامک ها، چت های فضای مجازی (تلگرام، واتس اپ و …): اسکرین شات و پرینت این پیام ها، به همراه گزارش اپراتور تلفن همراه که نشان دهنده تبادل پیام ها از شماره های مربوطه باشد، می تواند به عنوان مدرک ارائه شود.
  • ایمیل ها و نامه ها: متن ایمیل ها یا نامه های حاوی تهدید.
• تهدید رفتاری:
  • فیلم و عکس دوربین های مداربسته: اگر تهدید در مکانی اتفاق افتاده باشد که دوربین مداربسته وجود دارد، فیلم ضبط شده می تواند مدرک محکمی باشد.
  • گزارش پلیس: در صورت مراجعه فوری به کلانتری و گزارش حادثه، گزارش تنظیم شده توسط پلیس نیز می تواند مستند باشد.
• گزارشات پزشکی قانونی: در صورتی که پس از تهدید، حتی کوچکترین آثار جسمی ناشی از اقدام به ضرب و جرح (هرچند ناموفق) وجود داشته باشد، گزارش پزشکی قانونی می تواند نشان دهنده قصد آسیب رساندن باشد.
• استشهادیه محلی: در مواردی که تهدید در حضور اهالی محل یا همسایگان صورت گرفته باشد، جمع آوری استشهادیه محلی (گواهی کتبی اهالی) می تواند به عنوان قرینه به دادگاه ارائه شود.

جمع آوری دقیق و مستندسازی تمامی این دلایل و مدارک، نقش حیاتی در موفقیت آمیز بودن شکایت و اثبات جرم تهدید به ضرب و شتم دارد.

مراحل شکایت و پیگیری قانونی تهدید به ضرب و شتم

پس از اینکه فردی مورد تهدید به ضرب و شتم قرار گرفت و تصمیم به پیگیری قانونی گرفت، باید مراحل مشخصی را طی کند. این مراحل به ترتیب و با دقت باید دنبال شوند تا شکایت به نتیجه برسد.

گام اول: جمع آوری دلایل و مدارک

مهمترین اقدام اولیه، مستندسازی تمامی تهدیدات است. هرگونه پیامک، ایمیل، صدای ضبط شده، عکس یا فیلم مرتبط با تهدید را جمع آوری و نگهداری کنید. اگر تهدید به صورت کلامی و بدون شاهد یا مدرک دیجیتال بوده است، به سرعت به کلانتری مراجعه کرده و گزارش حادثه را ثبت کنید. زمان و مکان دقیق حادثه و مشخصات فرد تهدیدکننده (در صورت اطلاع) را یادداشت کنید.

گام دوم: تنظیم شکواییه

شکواییه، سندی رسمی است که در آن، شرح واقعه مجرمانه، درخواست تعقیب کیفری متهم و ادله اثبات دعوی به مراجع قضایی ارائه می شود. شکواییه باید شامل اطلاعات زیر باشد:

• مشخصات کامل شاکی (نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، آدرس، شماره تماس).
• مشخصات کامل مشتکی عنه (متهم)، در صورت اطلاع (نام، نام خانوادگی، نام پدر، آدرس).
• موضوع شکایت (تهدید به ضرب و شتم).
• شرح دقیق واقعه (زمان و مکان وقوع، نحوه تهدید، الفاظ به کار رفته، نوع رفتارهای تهدیدآمیز).
• ذکر ادله اثبات دعوی (مانند شهود، پیامک ها، صدای ضبط شده و …).
• درخواست از مقام قضایی.

برای تنظیم دقیق شکواییه، بهتر است با یک وکیل یا مشاور حقوقی متخصص مشورت کنید.

گام سوم: ثبت شکواییه در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

امروزه، ثبت شکواییه و اکثر امور قضایی از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام می شود. شاکی باید با در دست داشتن مدارک هویتی و شکواییه تنظیم شده، به یکی از این دفاتر مراجعه کرده و شکایت خود را ثبت کند. پس از ثبت، یک کد رهگیری دریافت خواهید کرد که برای پیگیری های بعدی لازم است.

گام چهارم: ارجاع به کلانتری و دادسرا

پس از ثبت شکواییه، پرونده به دادسرای محل وقوع جرم ارجاع می شود. دادسرا ممکن است ابتدا پرونده را برای تحقیقات مقدماتی به کلانتری محل وقوع جرم ارسال کند. کلانتری وظیفه دارد اظهارات شاکی و متهم را اخذ، تحقیقات لازم را انجام داده و در صورت لزوم، شهود را احضار کند. پس از تکمیل تحقیقات اولیه، پرونده مجدداً به دادسرا باز می گردد.

در دادسرا، بازپرس یا دادیار مسئول پرونده، تحقیقات را تکمیل می کند. در این مرحله، ممکن است متهم احضار شده، اظهاراتش شنیده شود و دلایل ارائه شده مورد بررسی قرار گیرد. اگر دادسرا دلایل را برای اثبات جرم کافی بداند، قرار جلب به دادرسی صادر کرده و پرونده را به دادگاه کیفری دو (صالح برای رسیدگی به جرم تهدید) ارسال می کند. در غیر این صورت، قرار منع تعقیب صادر خواهد شد.

گام پنجم: رسیدگی در دادگاه

پس از صدور قرار جلب به دادرسی، پرونده به دادگاه ارسال می شود و وقت رسیدگی تعیین می گردد. شاکی و متهم (یا وکلای آن ها) به جلسات دادگاه دعوت می شوند. در جلسات دادگاه، طرفین فرصت دارند دفاعیات خود را ارائه دهند، شهود خود را معرفی کنند و مدارک خود را به قاضی ارائه نمایند. قاضی پس از استماع اظهارات و بررسی دلایل، رأی صادر می کند. رأی صادر شده (برائت یا محکومیت) قابل اعتراض در مراجع تجدیدنظر خواهد بود.

توصیه های عملی برای فرد مورد تهدید:

• حفظ آرامش: در مواجهه با تهدید، سعی کنید آرامش خود را حفظ کرده و از واکنش های احساسی و عجولانه پرهیز کنید.
• عدم مقابله به مثل: هرگز با تهدیدکننده مقابله به مثل نکنید و از پاسخ دادن به تهدیدات به شیوه های غیرقانونی خودداری کنید، زیرا این کار می تواند شما را نیز در مظان اتهام قرار دهد.
• مشورت با وکیل متخصص: در اسرع وقت با یک وکیل متخصص در امور کیفری مشورت کنید. وکیل می تواند شما را در جمع آوری دلایل، تنظیم شکواییه و پیگیری مراحل قانونی یاری کند و بهترین راهکارها را ارائه دهد.
• حفظ امنیت شخصی: در صورت احساس خطر جدی، اقدامات لازم برای حفظ امنیت جانی خود و بستگان را انجام دهید و در صورت لزوم از نیروی انتظامی کمک بخواهید.

تهدید به ضرب و شتم در فضای مجازی (سایبر)

با گسترش روزافزون فضای مجازی و استفاده گسترده از اینترنت، پدیده ای به نام تهدیدات سایبری نیز رواج یافته است. تهدید به ضرب و شتم می تواند به صورت آنلاین و از طریق پلتفرم های دیجیتال نیز صورت پذیرد. این نوع تهدیدات نیز کاملاً جرم محسوب می شوند و مشمول ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی قرار می گیرند، چرا که عبارت به هر نحو در این ماده، شامل تمامی روش های انتقال تهدید، اعم از فیزیکی و دیجیتال، می شود.

تهدیدات آنلاین ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• ارسال پیام های مستقیم حاوی تهدید به ضرب و شتم در شبکه های اجتماعی (اینستاگرام، تلگرام، واتس اپ و …).
• تهدید در گروه های آنلاین یا فوروم ها.
• ایمیل های تهدیدآمیز.
• انتشار عمومی پستی که به وضوح فردی را به ضرب و شتم تهدید می کند.

نحوه جمع آوری مستندات در فضای مجازی کمی متفاوت است، اما قابل پیگیری است:

• اسکرین شات: از تمامی پیام ها، چت ها، پست ها و پروفایل های تهدیدآمیز اسکرین شات (عکس صفحه) تهیه کنید. این اسکرین شات ها باید شامل زمان، تاریخ، نام کاربری فرستنده و گیرنده باشند.
• نگهداری فایل ها: هرگونه فایل صوتی، تصویری یا ویدئویی که حاوی تهدید است را ذخیره و نگهداری کنید.
• اطلاعات حساب کاربری: در صورت امکان، اطلاعات مربوط به حساب کاربری تهدیدکننده (مانند نام کاربری، شناسه پروفایل و …) را یادداشت کنید.
• گزارش به پلتفرم: می توانید تهدید را به خود پلتفرم یا شبکه اجتماعی مربوطه نیز گزارش دهید. اگرچه این اقدام لزوماً منجر به پیگیری قضایی نمی شود، اما می تواند به حفظ شواهد کمک کند.

نقش پلیس فتا در پیگیری این پرونده ها: در جرایم مرتبط با فضای مجازی، پلیس فتا (پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات) نقش بسیار مهمی ایفا می کند. پس از ثبت شکایت در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و ارجاع پرونده به دادسرا، معمولاً دادسرا از پلیس فتا می خواهد تا تحقیقات فنی لازم را انجام دهد. پلیس فتا با بهره گیری از تخصص خود، می تواند نسبت به شناسایی هویت واقعی تهدیدکننده (حتی اگر از نام مستعار استفاده کرده باشد)، بازیابی پیام های حذف شده، ردیابی آی پی (IP) و سایر اطلاعات دیجیتال اقدام کند. همکاری کامل با پلیس فتا و ارائه تمامی مستندات دیجیتال به آن ها، می تواند روند پیگیری پرونده را تسریع کرده و شانس موفقیت در اثبات جرم را افزایش دهد.

نتیجه گیری

حفظ امنیت جسمانی و روانی، از اصول بنیادین زندگی اجتماعی است و قانون گذار جمهوری اسلامی ایران، با جرم انگاری تهدید به ضرب و شتم در ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی، حمایت قاطعی از شهروندان در برابر این نوع خشونت های کلامی و رفتاری به عمل آورده است. شناخت دقیق تعاریف حقوقی، ارکان تشکیل دهنده این جرم و آگاهی از مجازات های تعیین شده، می تواند به افراد کمک کند تا در صورت مواجهه با چنین شرایطی، حقوق خود را به درستی پیگیری کنند.

این مقاله نشان داد که تهدید به ضرب و شتم، صرف نظر از اینکه به صورت لفظی، نوشتاری یا رفتاری و حتی در فضای مجازی صورت گیرد، جرم محسوب می شود و مجازات آن شامل شلاق تعزیری و/یا حبس تعزیری است که با تغییرات قانونی سال ۱۳۹۹، مدت حبس آن کاهش یافته است. همچنین، درک تفاوت های این جرم با تهدید همراه با اجبار (موضوع ماده ۶۶۸) ضروری است، چرا که نوع مجازات و نحوه اعمال آن متفاوت است.

جمع آوری دقیق دلایل و مدارک، از اقرار متهم و شهادت شهود گرفته تا مستندات دیجیتال، در اثبات این جرم نقش کلیدی دارد. در نهایت، توصیه می شود که در مواجهه با تهدید، با حفظ آرامش و پرهیز از مقابله به مثل، حتماً از طریق مراجع قانونی اقدام کرده و در صورت نیاز، از مشاوره های یک وکیل متخصص بهره مند شوید. این رویکرد، نه تنها به احقاق حقوق فردی کمک می کند، بلکه به تقویت نظم و امنیت در جامعه نیز می انجامد.