خلاصه کتاب سقلمه ( نویسنده ریچارد تیلر، کاس سانستین )

خلاصه کتاب سقلمه (Nudge) اثر ریچارد تیلر و کاس سانستین به بررسی چگونگی تأثیرگذاری تلنگرهای کوچک بر تصمیم گیری های انسان می پردازد. این کتاب نشان می دهد که چگونه با درک روانشناسی رفتار، می توان محیط هایی را طراحی کرد که افراد را به سمت انتخاب های آگاهانه تر در حوزه های سلامت، ثروت و شادی سوق دهد، بدون آنکه آزادی انتخاب آن ها را محدود کند.

در جهان امروز، انسان ها به طور مداوم با انتخاب های پیچیده ای در زندگی فردی و اجتماعی خود مواجه هستند. از تصمیمات روزمره مانند انتخاب غذای سالم تا انتخاب های مهم زندگی نظیر پس انداز برای دوران بازنشستگی یا انتخاب یک طرح بیمه مناسب. در بسیاری از موارد، با وجود دسترسی به اطلاعات کافی و آگاهی از پیامدهای منطقی، افراد تمایل به اتخاذ تصمیماتی دارند که در بلندمدت به نفعشان نیست. این پدیده، پرسش اساسی کتاب سقلمه: بهبود تصمیم گیری درباره سلامت، ثروت و شادی را شکل می دهد. نویسندگان برجسته این اثر، ریچارد اچ. تیلر، برنده جایزه نوبل اقتصاد در سال ۲۰۱۷، و کاس آر. سانستین، حقوقدان و متخصص علوم سیاسی، با تکیه بر یافته های علم اقتصاد رفتاری، مفهومی نوین به نام سقلمه (Nudge) را معرفی می کنند. سقلمه به معنای یک تلنگر یا تحریک آرام و غیرمستقیم است که با تغییر در معماری انتخاب، افراد را به سمت گزینه های مطلوب تر هدایت می کند، بی آنکه گزینه های دیگر را حذف کرده یا اجبار فیزیکی و اقتصادی ایجاد نماید. این رویکرد، در پی آن است که با بهره گیری از شناخت دقیق از خطاهای شناختی و سوگیری های رفتاری انسان، زمینه را برای تصمیم گیری های هوشمندانه تر فراهم آورد و نه تنها به بهبود کیفیت زندگی افراد کمک کند، بلکه راهکارهایی نوین برای سیاست گذاری های عمومی و بهبود وضعیت اجتماع ارائه دهد.

سقلمه چیست؟ از مفهوم تا عمل

در قلب کتاب سقلمه، مفهومی ساده اما عمیق نهفته است: یک مداخله ظریف که رفتار افراد را به شیوه ای قابل پیش بینی تغییر می دهد، بدون اینکه آزادی انتخاب آن ها را از بین ببرد یا مشوق های اقتصادی اصلی را دگرگون سازد. این تعریف دقیق، سقلمه را از ابزارهای سنتی سیاست گذاری مانند قوانین، جریمه ها یا یارانه مستقیم متمایز می کند. به عنوان مثال، قرار دادن غذاهای سالم در ارتفاع دید و دسترس پذیرتر در یک کافه تریا، یک سقلمه است؛ این کار افراد را تشویق می کند تا انتخاب های غذایی بهتری داشته باشند، بدون آنکه گزینه های غذای ناسالم را از بین ببرد یا قیمت آن ها را تغییر دهد. این تغییر کوچک در محیط، به طور ناخودآگاه بر تصمیم گیری افراد تأثیر می گذارد.

معماری انتخاب: هنر هدایت نامحسوس

یکی از مفاهیم کلیدی و بنیادی که تیلر و سانستین در کتاب سقلمه به تفصیل توضیح می دهند، معماری انتخاب (Choice Architecture) است. معماری انتخاب به چگونگی سازماندهی محیط و ارائه گزینه ها به افراد اشاره دارد که می تواند به شدت بر تصمیم گیری های آن ها تأثیر بگذارد. معماران انتخاب، افرادی هستند که مسئولیت ترتیب دادن بستر انتخاب ها را بر عهده دارند؛ این می تواند شامل چیدمان محصولات در یک فروشگاه، طراحی یک فرم آنلاین، یا حتی نحوه ارائه گزینه های یک برنامه بازنشستگی باشد.

هر محیطی که در آن تصمیم گیری صورت می گیرد، دارای یک معماری انتخاب است، خواه این معماری به صورت عمدی طراحی شده باشد یا خیر. به عنوان مثال، نحوه چینش اقلام در یک سوپرمارکت، معماری انتخاب آن را تشکیل می دهد. اگر محصولات سالم و تازه در ورودی فروشگاه قرار گیرند، احتمال خرید آن ها بیشتر می شود، در حالی که قرار دادن شکلات و شیرینی در کنار صندوق های پرداخت، تلنگری برای خرید لحظه ای و بدون برنامه است. به همین ترتیب، در وب سایت ها، طراحی رابط کاربری، ترتیب دکمه ها و گزینه ها، همگی جنبه هایی از معماری انتخاب دیجیتال هستند که می توانند کاربران را به سمت اقدامات خاصی هدایت کنند، مثلاً تکمیل یک فرم یا خرید یک محصول.

تفاوت اصلی سقلمه با اجبار یا آموزش صرف، در همین نکته نهفته است. اجبار، آزادی انتخاب را از بین می برد (مثلاً ممنوع کردن سیگار). آموزش صرف، به آگاهی بخشی می پردازد (مثلاً اطلاع رسانی در مورد مضرات سیگار) که گرچه لازم است، اما اغلب برای تغییر پایدار رفتار کافی نیست. سقلمه اما، با حفظ کامل آزادی انتخاب، از طریق تغییرات ظریف در بستر تصمیم گیری، افراد را به سمت گزینه هایی سوق می دهد که به نفع خودشان است. این رویکرد، احترام به استقلال فردی را در کنار تلاش برای بهبود رفاه عمومی قرار می دهد.

چرا انسان ها به سقلمه نیاز دارند؟ روانشناسی پشت تصمیمات غیرعقلانی

درک چرایی نیاز انسان به سقلمه، مستلزم ورود به عمق پیچیدگی های روانشناختی تصمیم گیری است. ریچارد تیلر و کاس سانستین در کتاب سقلمه، به تفصیل توضیح می دهند که چرا افراد، حتی با وجود آگاهی و قصد نیک، اغلب تصمیماتی اتخاذ می کنند که به نفع خودشان نیست. این عدم تطابق بین نیت و عمل، ریشه در محدودیت ها و سوگیری های شناختی ذهن انسان دارد.

سیستم های تفکر ۱ و ۲ و خطاهای شناختی رایج

نویسندگان برای توضیح این پدیده، از نظریه معروف دنیل کانمن، روانشناس و برنده نوبل اقتصاد، درباره دو سیستم تفکر انسان بهره می برند:

• سیستم ۱ (شهودی و سریع): این سیستم، مسئول تفکر ناخودآگاه، سریع، هیجانی و شهودی است. تصمیمات مبتنی بر سیستم ۱، بدون نیاز به تلاش شناختی زیاد و بر پایه تجربیات و الگوهای ذهنی قبلی گرفته می شوند. این سیستم در بسیاری از موقعیت ها کارآمد است، اما مستعد خطاها و سوگیری ها نیز هست.
• سیستم ۲ (منطقی و کند): این سیستم، مسئول تفکر آگاهانه، تحلیلی، منطقی و نیازمند تلاش شناختی است. تصمیمات مبتنی بر سیستم ۲، با بررسی دقیق اطلاعات، ارزیابی گزینه ها و تحلیل پیامدها اتخاذ می شوند. این سیستم دقیق تر است، اما انرژی بر و کند عمل می کند.

انسان ها اغلب اوقات، به دلیل محدودیت های شناختی، کمبود زمان یا تمایل به صرفه جویی در انرژی ذهنی، به سیستم ۱ تکیه می کنند. این اتکا به سیستم ۱، زمینه ساز بروز خطاهای شناختی متعددی می شود که به نوبه خود، منجر به تصمیمات غیربهینه می گردند. برخی از این سوگیری های شناختی رایج عبارتند از:

• اثر لنگر (Anchoring Effect): تمایل به تکیه بیش از حد بر اولین اطلاعاتی که دریافت می شود (لنگر)، حتی اگر آن اطلاعات نامربوط باشد. برای مثال، قیمت اولیه یک محصول می تواند بر ارزیابی بعدی ما از ارزش آن تأثیر بگذارد.
• اثر قاب بندی (Framing Effect): نحوه ارائه یا قاب بندی یک مسئله، می تواند بر برداشت و تصمیم گیری ما تأثیر بگذارد، حتی اگر اطلاعات محتوایی یکسان باشد. مثلاً، ۸۰٪ بدون چربی جذاب تر از ۲۰٪ چربی به نظر می رسد.
• سوگیری وضعیت موجود (Status Quo Bias): تمایل قوی به حفظ شرایط فعلی و عدم تغییر. افراد اغلب ترجیح می دهند گزینه ای را انتخاب کنند که پیش فرض است یا نیاز به کمترین تلاش برای تغییر دارد.
• در دسترس بودن (Availability Heuristic): تکیه بر اطلاعاتی که راحت تر و سریع تر به ذهن می آیند، به جای اطلاعات جامع و آماری. برای مثال، ترس از پرواز پس از شنیدن خبر سقوط هواپیما، حتی اگر آمار تصادفات رانندگی به مراتب بالاتر باشد.
• خوش بینی بیش از حد (Overoptimism): تمایل به تخمین بیش از حد توانایی ها، آینده ای روشن تر و نادیده گرفتن ریسک ها. این سوگیری می تواند منجر به تصمیمات مالی پرخطر یا عدم آمادگی برای چالش ها شود.

این سوگیری ها و سایر خطاهای شناختی، توضیح می دهند که چرا افراد در حوزه های مختلف زندگی مانند پس انداز کردن، تغذیه، ورزش یا تصمیم گیری های مالی، دچار مشکلات می شوند. سقلمه با درک این خطاهای ریشه ای، سعی می کند محیط را به گونه ای طراحی کند که این سوگیری ها به نفع فرد و جامعه عمل کنند، یا حداقل از تأثیرات منفی آن ها کاسته شود.

نویسندگان کتاب سقلمه معتقدند که با شناخت نقاط ضعف و سوگیری های ذاتی ذهن انسان، می توانیم محیط هایی را طراحی کنیم که به طور نامحسوس، افراد را به سمت انتخاب های عقلانی تر و سودمندتر هدایت کنند، بدون آنکه آزادی انتخاب آن ها را سلب نمایند.

اصول کلیدی طراحی سقلمه های موثر (با مثال های کاربردی)

برای طراحی سقلمه های کارآمد و اخلاقی، تیلر و سانستین چندین اصل کلیدی را معرفی می کنند که معماران انتخاب می توانند از آن ها بهره بگیرند. این اصول، بر درک عمیق از روانشناسی رفتار انسانی استوار هستند و به گونه ای عمل می کنند که کمترین مقاومت را در فرد ایجاد کرده و به او کمک کنند تا بهترین تصمیم را برای خود بگیرد.

۱. پیش فرض ها (Defaults): قدرت گزینه از پیش تعیین شده

قدرت پیش فرض ها یکی از قدرتمندترین ابزارهای سقلمه است. انسان ها تمایل زیادی به حفظ وضعیت موجود و عدم تغییر گزینه های از پیش تعیین شده دارند. تغییر یک پیش فرض نیازمند تلاش و تصمیم آگاهانه است که اغلب افراد از آن اجتناب می کنند.

• مثال کاربردی: در حوزه اهدای عضو، کشورهایی که پیش فرض اهدای عضو را فعال کرده اند (به این معنی که هر شهروندی به طور خودکار اهداکننده محسوب می شود مگر اینکه رسماً انصراف دهد)، نرخ اهدای عضو بسیار بالاتری نسبت به کشورهایی دارند که فرد باید برای اهدای عضو ثبت نام کند. همین طور در برنامه های بازنشستگی، اگر کارمندان به طور خودکار در طرح های پس انداز بازنشستگی ثبت نام شوند و اختیار خروج را داشته باشند، نرخ مشارکت بسیار بیشتر از زمانی است که باید برای ثبت نام اقدام کنند.

۲. هنجارهای اجتماعی (Social Norms): تأثیر رفتار دیگران

انسان ها موجوداتی اجتماعی هستند و رفتارشان به شدت تحت تأثیر عملکرد و باورهای گروهی است که به آن تعلق دارند. آگاهی از آنچه دیگران انجام می دهند، می تواند به عنوان یک سقلمه قدرتمند عمل کند.

• مثال کاربردی: در یک آزمایش برای کاهش مصرف انرژی، به خانواده ها قبض هایی ارسال شد که علاوه بر میزان مصرف خودشان، میانگین مصرف همسایگان را نیز نشان می داد. خانوارهایی که مصرفشان بالاتر از میانگین بود، تمایل بیشتری به کاهش مصرف خود نشان دادند. این سقلمه از طریق حس رقابت اجتماعی یا میل به همنوایی عمل می کند.

۳. بازخورد (Feedback): اهمیت اطلاعات واضح و به موقع

ارائه بازخورد واضح، فوری و قابل فهم، به افراد کمک می کند تا پیامدهای تصمیمات خود را بهتر درک کرده و رفتارهایشان را اصلاح کنند.

• مثال کاربردی: نمایش لحظه ای مصرف آب یا برق در نمایشگرهای خانگی می تواند به افراد کمک کند تا تأثیر اقدامات خود را بر میزان مصرف ببینند و رفتارهای خود را بهینه کنند. چراغ های راهنمایی و رانندگی هوشمند که زمان باقی مانده تا سبز شدن چراغ را نشان می دهند، مثالی از بازخورد است که به رانندگان کمک می کند تا تصمیمات بهتری بگیرند.

۴. نقش انگیزاننده ها و مشوق ها (Incentives): طراحی صحیح پاداش ها

گرچه سقلمه از اجبار اقتصادی اجتناب می کند، اما طراحی هوشمندانه مشوق ها می تواند به عنوان یک سقلمه عمل کند. مهم است که مشوق ها به گونه ای طراحی شوند که با انگیزه های طبیعی افراد همسو باشند و پیامدهای ناخواسته نداشته باشند.

• مثال کاربردی: طرح های پرداخت برای کاهش وزن که در برخی شرکت ها اجرا می شود، با ارائه مشوق های مالی برای رسیدن به اهداف سلامتی، افراد را به سمت عادات بهتر سوق می دهد. در اینجا، مشوق، آزادی انتخاب را محدود نمی کند بلکه یک تلنگر انگیزشی برای اقدام مثبت است.

۵. انتخاب های واضح و ساده (Clarity & Simplicity): کاهش پیچیدگی

پیچیدگی بیش از حد در ارائه گزینه ها، می تواند منجر به فلج تصمیم گیری شود، جایی که افراد از ترس انتخاب اشتباه، هیچ انتخابی نمی کنند. ساده سازی اطلاعات و گزینه ها، به افراد کمک می کند تا تصمیمات بهتری بگیرند.

• مثال کاربردی: در بسیاری از فروشگاه ها یا وب سایت های آنلاین، ارائه تعداد محدودی از گزینه های برجسته (مانند پرفروش ترین یا بهترین ارزش) به مشتریان کمک می کند تا از میان گزینه های زیاد، راحت تر انتخاب کنند. همچنین، استفاده از زبان ساده و اجتناب از اصطلاحات تخصصی در فرم های اداری یا مالی، به افزایش نرخ تکمیل آن ها کمک می کند.

۶. قابلیت خطا (Error Tolerance): طراحی سیستم های بخشنده

طراحی سیستم هایی که خطاهای انسانی را پیش بینی کرده و عواقب آن ها را به حداقل برسانند، یکی دیگر از اصول مهم است. این به معنای ایجاد سیستم های بخشنده است که حتی اگر فرد اشتباه کند، آسیب جدی نبیند.

• مثال کاربردی: قابلیت بازگرداندن یا Undo در نرم افزارهای کامپیوتری، یک سقلمه برای تحمل خطا است که به کاربران اجازه می دهد اشتباهات خود را تصحیح کنند. در طراحی شهری، نرده ها یا موانع کنار جاده ها، حتی اگر راننده حواس پرت باشد، از خروج کامل او از مسیر و بروز تصادفات جدی جلوگیری می کنند.

کاربردهای سقلمه: از زندگی فردی تا سیاست گذاری ملی

اصول سقلمه تنها محدود به تئوری نیستند؛ کاربرد وسیع آن ها در حوزه های مختلف زندگی فردی و سیاست گذاری عمومی، تأثیرگذاری چشمگیری بر بهبود رفاه و تصمیم گیری های هوشمندانه داشته است. کتاب سقلمه، با ارائه مثال های متعدد، این گستردگی را به خوبی نشان می دهد.

۱. در حوزه سلامت

سقلمه می تواند ابزاری قدرتمند برای ترویج عادات سلامت محور باشد.

• تشویق به رژیم غذایی سالم: قرار دادن میوه ها و سبزیجات در دسترس تر و در دیدرس در بوفه های مدارس و سلف سرویس ها، یا کوچکتر کردن اندازه بشقاب ها برای کنترل سهم غذایی.
• ورزش و فعالیت بدنی: طراحی فضاهای شهری پیاده رو و دوچرخه رو، یا قرار دادن پله ها در دیدرس تر و جذاب تر از آسانسورها.
• واکسیناسیون و ترک سیگار: ارسال پیامک های یادآور برای نوبت واکسیناسیون یا قرار دادن هشدارهای گرافیکی بزرگ و بازدارنده روی پاکت سیگار.

۲. در حوزه مالی و اقتصاد

سقلمه به افراد کمک می کند تا تصمیمات مالی هوشمندانه تری بگیرند که منجر به امنیت مالی در بلندمدت شود.

• افزایش نرخ پس انداز: استفاده از پیش فرض های ثبت نام خودکار در طرح های پس انداز بازنشستگی (مانند طرح های ۴۰۱(k) در آمریکا) که به آن ثبت نام خودکار همراه با امکان انصراف می گویند.
• انتخاب طرح های بیمه مناسب: ساده سازی فرم های انتخاب بیمه و برجسته کردن گزینه هایی که بیشترین پوشش را با معقول ترین هزینه ارائه می دهند.
• سرمایه گذاری: ارائه گزینه های سرمایه گذاری با ریسک متفاوت به صورت واضح و قابل فهم، و پیشنهاد گزینه پیش فرض متناسب با سن و میزان ریسک پذیری عمومی.

۳. در حوزه محیط زیست

با استفاده از سقلمه، می توان رفتارهای مصرفی پایدارتر را تشویق کرد.

• کاهش مصرف آب و برق: ارائه اطلاعات مقایسه ای مصرف انرژی فرد با همسایگان (هنجارهای اجتماعی)، یا نصب حسگرهای حرکتی در فضاهای عمومی برای خاموش کردن خودکار چراغ ها.
• تشویق به بازیافت: قرار دادن سطل های زباله تفکیک شده در دسترس ترین نقاط عمومی و با رنگ های مشخص، و ساده سازی فرآیند بازیافت.

۴. در حوزه آموزش و اجتماع

سقلمه می تواند به بهبود عملکرد آموزشی و کاهش مشکلات اجتماعی کمک کند.

• بهبود عملکرد دانش آموزان: ارسال پیامک های یادآور به والدین برای جلسات مدرسه، یا طراحی فضای کلاسی که حواس پرتی را به حداقل برساند.
• کاهش جرم و جنایت: طراحی محیط های شهری با دید بهتر و افزایش حضور پلیس (حس حضور اجتماعی)، که به طور غیرمستقیم بر کاهش رفتارهای مجرمانه تأثیر می گذارد.

موفقیت این رویکرد به حدی بوده که بسیاری از دولت ها و سازمان های بین المللی، واحدهای سقلمه (Nudge Units) یا تیم های اقتصاد رفتاری تشکیل داده اند. این واحدها، با استفاده از بینش های اقتصاد رفتاری، در طراحی سیاست های عمومی از جمله سلامت، مالیات، آموزش و محیط زیست، نقش بسزایی ایفا می کنند و به دنبال یافتن راه هایی هستند که شهروندان را به سمت تصمیمات بهتر و نفع عمومی سوق دهند.

انتقادات و چالش ها در برابر سقلمه

با وجود موفقیت های چشمگیر و مقبولیت فزاینده مفهوم سقلمه در محافل علمی و سیاست گذاری، این رویکرد نیز همچون هر نظریه دیگری، از انتقادات و چالش ها مصون نمانده است. یکی از اصلی ترین نگرانی ها که توسط منتقدان مطرح می شود، مفهوم پاترنالیسم لیبرال است.

پاترنالیسم لیبرال: آزادی یا دستکاری؟

منتقدان استدلال می کنند که سقلمه، هرچند که ظاهراً آزادی انتخاب را حفظ می کند، اما در عمل نوعی پاترنالیسم (پدرمآبی) را به همراه دارد. پاترنالیسم به معنای تصمیم گیری برای افراد به نفع خودشان است، حتی اگر خودشان چنین قصدی نداشته باشند. سوال اینجاست که آیا سقلمه، با هدایت نامحسوس افراد به سمت انتخاب های خاص، به نوعی آن ها را دستکاری نمی کند؟ آیا این رویکرد، در بلندمدت منجر به کاهش توانایی افراد در تصمیم گیری مستقل و انتقادی نمی شود؟

نگرانی دیگر، ملاحظات اخلاقی در مورد دستکاری رفتار انسان است. برخی معتقدند که حتی اگر هدف خیر باشد، هرگونه مداخله ای که بر تصمیم گیری خودآگاهانه فرد تأثیر بگذارد، می تواند از نظر اخلاقی سوال برانگیز باشد، به ویژه اگر این سقلمه ها شفاف نباشند یا به صورت پنهانی اجرا شوند. منتقدان از این می ترسند که از اصول سقلمه برای مقاصد غیرخیرخواهانه یا برای منافع گروه های خاص، به جای منافع عمومی، سوءاستفاده شود.

در پاسخ به این انتقادات، تیلر و سانستین قاطعانه بر حفظ آزادی انتخاب و شفافیت تأکید می کنند. آن ها پاترنالیسم خود را لیبرال می نامند، زیرا بر این باورند که سقلمه هرگز نباید گزینه ها را حذف کند یا بار سنگینی برای انتخاب های جایگزین ایجاد کند. هدف سقلمه، کمک به افراد برای رسیدن به اهداف خودشان است، اهدافی که ممکن است به دلیل خطاهای شناختی یا موانع محیطی، در دستیابی به آن ها موفق نباشند. آن ها استدلال می کنند که معماری انتخاب همواره وجود دارد و هیچ محیطی بدون آن نیست؛ بنابراین، بهتر است که این معماری به گونه ای هوشمندانه و با نیت خیر طراحی شود تا اینکه به صورت تصادفی یا با نیت بدشکل بگیرد. شفافیت در طراحی سقلمه ها نیز از اهمیت بالایی برخوردار است؛ افراد باید بدانند که محیط اطرافشان چگونه بر تصمیماتشان تأثیر می گذارد و حق انتخاب های متفاوت را داشته باشند.

نتیجه گیری: قدرت تلنگرهای کوچک برای تغییرات بزرگ

کتاب سقلمه: بهبود تصمیم گیری درباره سلامت، ثروت و شادی اثری پیشگامانه است که نه تنها مفاهیم پیچیده اقتصاد رفتاری و روانشناسی تصمیم گیری را به زبانی شیوا و قابل فهم ارائه می دهد، بلکه رویکردی کاربردی و امیدوارکننده برای مواجهه با چالش های رفتاری در مقیاس فردی و اجتماعی پیشنهاد می کند. پیام اصلی کتاب این است که با درک عمیق تر از نحوه عملکرد ذهن انسان و سوگیری های شناختی آن، می توانیم محیط ها و سیستم هایی را طراحی کنیم که افراد را به سمت انتخاب هایی هدایت کنند که به نفع رفاه و سعادت خودشان و جامعه است.

قدرت سقلمه در سادگی و تأثیرگذاری نامحسوس آن نهفته است. این تلنگرهای کوچک می توانند از طریق تغییر پیش فرض ها، بهره گیری از هنجارهای اجتماعی، ارائه بازخورد مناسب، طراحی مشوق های هوشمندانه، ساده سازی گزینه ها و ایجاد سیستم های تحمل پذیر در برابر خطا، تغییرات بزرگ و پایداری در رفتار افراد و پیامدهای اجتماعی ایجاد کنند. از سلامت و امور مالی شخصی گرفته تا سیاست گذاری های زیست محیطی و آموزشی، پتانسیل سقلمه برای بهبود زندگی انسان ها بی حد و حصر است. این کتاب نه تنها برای افراد علاقه مند به توسعه فردی، بلکه برای سیاست گذاران، مدیران و هر کسی که به درک عمیق تر رفتار انسان و چگونگی ایجاد تغییرات مثبت علاقه دارد، یک منبع ارزشمند و الهام بخش به شمار می رود. مطالعه نسخه کامل کتاب سقلمه، دریچه ای نو به سوی جهان تصمیم گیری های ما و پتانسیل نامحدود تلنگرهای کوچک برای ساختن آینده ای بهتر می گشاید.