دادخواست مهریه از طرف زن: راهنمای جامع مراحل و حقوق زن
دادخواست مهریه از طرف زن
مهریه، حق مالی است که به موجب عقد نکاح دائم یا منقطع، بر ذمه زوج قرار می گیرد و به محض وقوع عقد، زن مالک آن می شود. مطالبه این حق، فرآیندی قانونی است که آگاهی از مراحل و پیچیدگی های آن، برای زنانی که قصد استیفای حق خود را دارند، ضروری است. این مسیر می تواند از طریق اداره اجرای ثبت یا دادگاه خانواده پیگیری شود که هر یک دارای الزامات و مراحل خاص خود هستند.
در نظام حقوقی ایران، مهریه نه تنها نمادی از جایگاه و ارزش زن در خانواده است، بلکه پشتوانه مالی مهمی برای او به شمار می رود. با این حال، فرآیند مطالبه مهریه، به ویژه در شرایط بحرانی خانوادگی، می تواند پیچیده و چالش برانگیز باشد. از این رو، درک صحیح از مفاهیم بنیادی مهریه، آشنایی با رویه های قضایی و اداری، و آمادگی برای چالش های احتمالی، گام های اساسی در راستای احقاق حقوق زن محسوب می شوند.
مقابله با ابهامات و سردرگمی ها در این مسیر، نیازمند دسترسی به اطلاعات دقیق، به روز و کاربردی است. این مقاله به تفصیل، به بررسی تمامی ابعاد دادخواست مهریه از طرف زن می پردازد؛ از تعریف و انواع مهریه گرفته تا مسیرهای قانونی مطالبه، مدارک مورد نیاز، نحوه تنظیم دادخواست، اقدامات حمایتی و قوانین مرتبط. هدف این است که با ارائه راهنمایی جامع و شفاف، مسیر را برای زنان متقاضی هموار سازد و آن ها را در دستیابی به حق قانونی خود یاری رساند.
۱. مهریه چیست و زن چه حقوقی بر آن دارد؟ (مفاهیم بنیادی)
مهریه یکی از ارکان اصلی عقد نکاح در فقه اسلامی و حقوق ایران است که با جاری شدن صیغه عقد، زن مالک آن می شود. این حق مالی، نه تنها در زمان حیات مشترک، بلکه در صورت جدایی نیز پشتوانه ای برای زن محسوب می شود. درک صحیح از مفهوم مهریه و انواع آن، برای هر زنی که قصد مطالبه آن را دارد، ضروری است.
۱.۱. تعریف مهریه و انواع آن (مهرالمسمی، مهرالمثل، مهرالمتعه)
مهریه به مالی گفته می شود که به موجب عقد ازدواج، مرد متعهد به پرداخت آن به زن می شود. این تعهد، یک تعهد قطعی است و زن به محض عقد، مالک مهریه می شود. انواع مهریه عبارتند از:
- مهرالمسمی: مهریه ای است که در زمان عقد، مقدار و جنس آن به صورت مشخص و با توافق طرفین تعیین می شود. اکثریت قریب به اتفاق مهریه ها در ایران از این نوع هستند و معمولاً شامل سکه طلا، وجه نقد، املاک یا سایر دارایی هاست.
- مهرالمثل: در صورتی که در عقد دائم مهریه ای تعیین نشده باشد یا اگر تعیین شده، باطل باشد و بین زوجین نزدیکی واقع شود، زن مستحق مهرالمثل خواهد بود. مقدار مهرالمثل بر اساس وضعیت زن از حیث شأن خانوادگی، موقعیت اجتماعی، تحصیلات و عرف محل، توسط کارشناس و با حکم دادگاه تعیین می شود.
- مهرالمتعه: اگر در عقد دائم مهریه ای تعیین نشده باشد و مرد قبل از نزدیکی با زن، او را طلاق دهد، زن مستحق مهرالمتعه است. در این حالت، میزان مهریه با توجه به وضعیت مالی مرد (غنا یا فقر او) توسط دادگاه تعیین می شود.
هر یک از این انواع مهریه، سازوکار حقوقی خاص خود را برای مطالبه دارند، اما در هر صورت، حق مالکیت زن بر مهریه، اصلی است که در قانون مدنی ایران به رسمیت شناخته شده است.
۱.۲. مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه: تفاوت های کلیدی و آثار حقوقی
نحوه پرداخت مهریه یکی از مهمترین موضوعاتی است که در عقدنامه قید می شود و آثار حقوقی متفاوتی دارد. دو نوع اصلی نحوه پرداخت مهریه عبارتند از:
- مهریه عندالمطالبه: به این معنی است که زن هر زمان که بخواهد، می تواند تمام یا بخشی از مهریه خود را از مرد مطالبه کند و مرد مکلف به پرداخت فوری آن است. در صورتی که مرد توانایی مالی برای پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد، می تواند درخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه ارائه دهد. این نوع مهریه، رایج ترین شکل مهریه در ایران است.
- مهریه عندالاستطاعه: در این حالت، پرداخت مهریه مشروط به توانایی مالی مرد است. به این معنی که زن تنها زمانی می تواند مهریه خود را مطالبه کند که ثابت شود مرد توانایی پرداخت آن را دارد. اثبات استطاعت مالی مرد بر عهده زن است که این موضوع فرآیند مطالبه را پیچیده تر و طولانی تر می کند. تعداد مهریه های عندالاستطاعه کمتر است و معمولاً در شرایط خاص یا با توافق طرفین تعیین می شود.
تفاوت اساسی این دو در بار اثبات استطاعت مالی مرد است. در مهریه عندالمطالبه، مرد باید اعسار خود را ثابت کند، در حالی که در مهریه عندالاستطاعه، زن باید استطاعت مرد را اثبات نماید.
۱.۳. مالکیت زن بر مهریه (به محض عقد) و حق تصرف در آن (ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی)
طبق ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، زن به محض جاری شدن عقد نکاح، مالک تمام مهریه می شود. این مالکیت، حتی قبل از وقوع نزدیکی و زندگی مشترک نیز محقق است. به عبارت دیگر، مهریه دین و بدهی بر گردن مرد است و زن می تواند هرگونه تصرفی در آن نماید؛ از جمله بخشیدن، هبه کردن، مطالبه و یا انتقال آن به دیگری. این حق تصرف به معنای حق انحصاری و کامل زن بر مال خود است و مرد نمی تواند بدون رضایت زن، در مهریه او تصرف کند یا مانع از مطالبه آن شود.
۱.۴. حق حبس مهریه: شرایط و نحوه اعمال آن (ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی)
یکی از حقوق مهم زن در قبال مهریه عندالمطالبه، حق حبس است که در ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی به آن اشاره شده است. این ماده بیان می کند: «زن می تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفای وظائفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند مشروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود.»
شرایط اعمال حق حبس به شرح زیر است:
- مهریه باید عندالمطالبه باشد، یعنی زن هر زمان می تواند آن را مطالبه کند.
- زن قبل از دریافت مهریه، به طور کامل به وظایف زناشویی خود عمل نکرده باشد. (اگر حتی یک بار به اراده خود تمکین کرده باشد، حق حبس ساقط می شود.)
- زن می تواند با استفاده از این حق، از تمکین خاص و عام خودداری کند تا زمانی که مرد مهریه او را پرداخت نماید.
نکته مهم این است که اعمال حق حبس، مانع از تعلق نفقه به زن نمی شود و مرد مکلف به پرداخت نفقه به زن است، حتی اگر زن از حق حبس خود استفاده کرده باشد. این حق یک ابزار قانونی مهم برای زن است تا بتواند مطالبه مهریه خود را جدی تر پیگیری کند.
۲. گام به گام: دو مسیر اصلی مطالبه مهریه از طرف زن
مطالبه مهریه از سوی زن، طبق قوانین و رویه های کنونی، از دو مسیر اصلی قابل پیگیری است: ابتدا از طریق اداره اجرای ثبت و در صورت عدم امکان وصول، سپس از طریق دادگاه خانواده. این ترتیب، به ویژه پس از دستورالعمل های جدید، از اهمیت بالایی برخوردار است.
۲.۱. مسیر اول: مطالبه مهریه از طریق اداره اجرای ثبت (گام اجباری و اولیه)
بر اساس دستورالعمل های جدید و ماده ۲۸ لایحه احکام برنامه ششم توسعه، مطالبه مهریه ابتدا باید از طریق اداره اجرای ثبت اسناد رسمی انجام شود. این مسیر به دلیل ماهیت سند ازدواج به عنوان یک سند رسمی لازم الاجرا، در اولویت قرار گرفته است.
۲.۱.۱. چرا ابتدا باید به اداره ثبت مراجعه کرد؟ (بر اساس دستورالعمل جدید)
طبق رویه فعلی، محاکم دادگستری، به طور مستقیم به دادخواست مطالبه مهریه رسیدگی نمی کنند، مگر اینکه زن ابتدا از طریق اداره اجرای ثبت اقدام کرده و گواهی عدم امکان وصول مهریه یا عدم شناسایی اموال از سوی اداره ثبت را دریافت کرده باشد. هدف از این الزام، کاهش بار دعاوی در دادگاه ها و تسریع فرآیند وصول مهریه از طریق قابلیت اجرایی سند رسمی ازدواج است.
۲.۱.۲. مراحل درخواست اجراییه مهریه از اداره ثبت
- مراجعه به دفترخانه رسمی محل وقوع عقد: اولین قدم برای مطالبه مهریه از طریق ثبت، مراجعه به دفترخانه ازدواجی است که عقد در آنجا ثبت شده است. زن یا وکیل قانونی او باید درخواست صدور اجراییه مهریه را به سردفتر ارائه دهد.
- درخواست صدور اجراییه: سردفتر پس از بررسی عقدنامه و اطمینان از صحت آن، دستور صدور اجراییه را صادر می کند. این اجراییه به همراه مدارک لازم به اداره اجرای ثبت اسناد ارسال می شود.
- ثبت نام در سامانه ثنا (لزوم و نحوه ثبت نام): برای پیگیری پرونده و اطلاع از مراحل اجرایی، ثبت نام در سامانه ثنا (سامانه ابلاغ الکترونیکی قوه قضاییه) ضروری است. تمامی ابلاغ ها و مکاتبات از طریق این سامانه صورت می گیرد.
- پیگیری در اداره اجرای ثبت اسناد: پس از وصول اجراییه به اداره ثبت، پرونده ای تشکیل شده و ابلاغیه ای برای زوج صادر می شود. زوج معمولاً ده روز فرصت دارد تا مهریه را پرداخت کند یا اموالی جهت توقیف معرفی نماید. در صورت عدم اقدام زوج، زن می تواند درخواست توقیف اموال او را از طریق همین اداره ثبت پیگیری کند.
۲.۱.۳. مدارک لازم برای اجرای مهریه از طریق ثبت
برای شروع فرآیند اجرایی مهریه از طریق اداره ثبت، مدارک زیر مورد نیاز است:
- اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی زن.
- اصل و کپی سند رسمی ازدواج (عقدنامه). در صورت عدم دسترسی به اصل، رونوشت برابر اصل شده از دفترخانه قابل قبول است.
- درخواست کتبی صدور اجراییه (که در دفترخانه تکمیل می شود).
۲.۱.۴. مزایا و معایب این روش
مزایا:
- سرعت بیشتر در صورت شناسایی اموال قابل توقیف (نسبت به دادگاه).
- نیاز کمتر به تشریفات پیچیده دادرسی.
- امکان توقیف اموال قبل از ابلاغ به زوج در برخی موارد، که از فرار از دین جلوگیری می کند.
معایب:
- محدودیت در رسیدگی به دعاوی مرتبط مانند اعسار یا تقسیط مهریه که باید در دادگاه مطرح شود.
- عدم امکان توقیف اموالی که به راحتی قابل شناسایی نیستند یا در دسترس نیستند.
- در صورت عدم شناسایی اموال، این مسیر به نتیجه نرسیده و زن مجبور به مراجعه به دادگاه خواهد شد.
۲.۱.۵. نحوه توقیف اموال از طریق اداره ثبت (قبل از ابلاغ به زوج)
پس از صدور اجراییه و قبل از ابلاغ به زوج، زن می تواند از اداره ثبت درخواست توقیف اموال خاصی را بنماید که از آن ها اطلاع دارد (مانند حساب بانکی، خودرو، ملک). این اقدام می تواند به صورت فوری انجام شود تا زوج فرصت انتقال یا پنهان کردن اموال خود را نداشته باشد. درخواست توقیف باید به صورت کتبی و با معرفی دقیق مشخصات اموال به اداره ثبت ارائه شود.
مطالبه مهریه از طریق اداره اجرای ثبت، یک گام حقوقی مهم و اجباری است که به دلیل ماهیت لازم الاجرای سند ازدواج، زن را در مسیر احقاق حق مالی خود یاری می کند. پیگیری دقیق این مراحل، کلید موفقیت در وصول مهریه است.
۲.۲. مسیر دوم: مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده (پس از عدم موفقیت در ثبت)
پس از طی مراحل در اداره اجرای ثبت و در صورتی که زن نتواند مهریه خود را از این طریق وصول کند (مانند عدم شناسایی اموال یا امتناع زوج از پرداخت)، مسیر بعدی، مراجعه به دادگاه خانواده است. این مرحله نیازمند تقدیم دادخواست حقوقی و رعایت تشریفات دادرسی است.
۲.۲.۱. چه زمانی می توان به دادگاه خانواده مراجعه کرد؟ (اخذ گواهی عدم امکان وصول از اجرای ثبت)
مطابق رویه فعلی، زن تنها پس از دریافت گواهی عدم امکان وصول مهریه یا گواهی عدم شناسایی اموال از سوی اداره اجرای ثبت، می تواند دادخواست مطالبه مهریه را به دادگاه خانواده ارائه دهد. این گواهی به عنوان یکی از منضمات اصلی دادخواست به دادگاه، ضروری است و نشان دهنده آن است که زن ابتدا مسیر قانونی اداره ثبت را طی کرده اما به نتیجه نرسیده است.
۲.۲.۲. آشنایی با روند کلی دادگاه (تقدیم دادخواست، جلسات رسیدگی، صدور رأی)
روند مطالبه مهریه در دادگاه خانواده شامل مراحل زیر است:
- تقدیم دادخواست: زن یا وکیل قانونی او، دادخواست مطالبه مهریه را به همراه مدارک لازم (از جمله گواهی عدم امکان وصول از ثبت) از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت می کند.
- تعیین شعبه و ابلاغ: دادخواست به یکی از شعب دادگاه خانواده ارجاع شده و تاریخ جلسه رسیدگی به طرفین ابلاغ می شود.
- جلسات رسیدگی: در جلسات دادگاه، طرفین (یا وکلایشان) حاضر شده و ادله و مستندات خود را ارائه می دهند. در این مرحله، مرد می تواند درخواست اعسار از پرداخت مهریه یا تقسیط آن را مطرح کند.
- صدور رأی: پس از بررسی ادله و دفاعیات، دادگاه رأی مقتضی را صادر می کند. این رأی می تواند شامل الزام زوج به پرداخت مهریه به صورت یکجا، تقسیط آن یا رد دعوا باشد.
- مراحل اجرا: در صورت صدور رأی به نفع زن و قطعی شدن آن، حکم اجرایی صادر شده و از طریق واحد اجرای احکام دادگستری پیگیری می شود.
۲.۲.۳. مزایا و معایب این روش
مزایا:
- قابلیت رسیدگی به دعاوی پیچیده تر و مرتبط مانند اعسار زوج و تقسیط مهریه.
- امکان استعلام اموال زوج از مراجع رسمی (مانند اداره ثبت اسناد و املاک، بانک مرکزی، راهنمایی و رانندگی) توسط دادگاه.
- امکان صدور حکم جلب (در شرایط خاص) یا ممنوع الخروجی پس از صدور حکم قطعی.
معایب:
- طولانی تر بودن فرآیند دادرسی نسبت به اداره ثبت.
- لزوم پرداخت هزینه دادرسی (۳.۵ درصد از میزان مهریه) که در صورت اعسار زوج می تواند تقسیط شود.
- پیچیدگی های حقوقی بیشتر که ممکن است نیاز به وکیل متخصص داشته باشد.
با توجه به لزوم طی کردن هر دو مسیر، زن باید با آمادگی کامل و آگاهی از تفاوت ها و چالش های هر روش، برای مطالبه مهریه خود اقدام کند.
۳. مراحل تنظیم و تقدیم دادخواست مهریه در دادگاه خانواده
تنظیم و تقدیم دادخواست مهریه در دادگاه خانواده، یک فرآیند حقوقی است که نیازمند دقت و رعایت اصول خاصی است. این مراحل از جمع آوری مدارک تا نگارش متن دادخواست و پیگیری آن را شامل می شود.
۳.۱. مدارک لازم برای تنظیم دادخواست مهریه
برای تنظیم و تقدیم دادخواست مطالبه مهریه، زن باید مدارک زیر را تهیه کند:
- اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی زن (خواهان) و مرد (خوانده).
- اصل و کپی سند ازدواج (عقدنامه). در صورت عدم دسترسی به اصل، رونوشت برابر اصل شده از دفترخانه محل وقوع عقد الزامی است.
- گواهی عدم امکان وصول مهریه یا عدم شناسایی اموال از اداره اجرای ثبت اسناد رسمی (همانطور که قبلاً ذکر شد، این گواهی برای مراجعه به دادگاه ضروری است).
- وکالتنامه وکیل (در صورتی که زن دارای وکیل باشد).
- استشهادیه اعسار (در صورت درخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی).
- هرگونه مدرک دیگری که می تواند به اثبات خواسته کمک کند، مانند اسناد مربوط به اموال مرد (در صورت اطلاع از آنها) یا سوابق پیامکی و مکاتبات مرتبط.
نکات مهم در تهیه رونوشت برابر اصل و اصل مدارک: تمامی کپی مدارک باید برابر اصل شوند. این کار معمولاً در دفاتر اسناد رسمی یا دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام می شود. اصل مدارک نیز باید در روز دادگاه همراه خواهان باشد.
۳.۲. مراجعه به دفتر خدمات الکترونیک قضایی
امروزه، ثبت تمامی دادخواست های حقوقی و از جمله دادخواست مطالبه مهریه، از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام می شود. این دفاتر نقش واسطه بین مردم و قوه قضائیه را ایفا می کنند.
- نقش دفاتر خدمات قضایی در ثبت دادخواست: این دفاتر وظیفه دارند تا دادخواست را به صورت الکترونیکی ثبت و به دادگاه صالح ارسال کنند. همچنین، ثبت نام در سامانه ثنا و احراز هویت نیز در این دفاتر صورت می گیرد.
- نحوه تکمیل فرم دادخواست: فرم دادخواست در دفاتر خدمات قضایی به صورت الکترونیکی تکمیل می شود. بخش های اصلی این فرم که باید با دقت تکمیل شوند، عبارتند از:
- خواهان: مشخصات کامل زن (نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، آدرس، کد پستی و شماره تلفن).
- خوانده: مشخصات کامل مرد (نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، آدرس، کد پستی و شماره تلفن).
- خواسته: در این بخش باید به صراحت و با ذکر جزئیات، آنچه از دادگاه مطالبه می شود، قید شود؛ مثلاً مطالبه تمام مهریه به تعداد … سکه تمام بهار آزادی به نرخ روز یا مطالبه … سکه از مهریه به نرخ روز به همراه درخواست تامین خواسته و اعسار از هزینه دادرسی.
- بهای خواسته: ارزش مالی خواسته باید تعیین شود. اگر مهریه سکه باشد، بهای خواسته بر اساس نرخ روز سکه در زمان تقدیم دادخواست محاسبه می شود. این مبلغ برای تعیین هزینه دادرسی ضروری است.
- دلایل و منضمات دادخواست: در این قسمت، تمامی مدارک و مستندات پیوست دادخواست باید به صورت دقیق ذکر شوند؛ مانند سند ازدواج به شماره …، گواهی عدم امکان وصول مهریه از اداره ثبت به شماره …، کپی شناسنامه و کارت ملی.
راهنمای تعیین خواسته و بهای آن در دادخواست مهریه: تعیین دقیق خواسته و بهای آن از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا هزینه دادرسی بر اساس بهای خواسته تعیین می گردد (۳.۵ درصد از ارزش مهریه). اگر مهریه وجه نقد باشد، به نرخ روز محاسبه می شود و اگر سکه باشد، ارزش سکه ها در زمان تقدیم دادخواست ملاک قرار می گیرد. در صورت عدم توانایی در پرداخت هزینه دادرسی، زن می تواند درخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را همزمان با دادخواست اصلی مطرح کند.
۳.۳. شرح دادخواست (متن اصلی دادخواست)
متن اصلی دادخواست باید به صورت موجز، مستند و حقوقی نوشته شود. در این بخش، خواهان دلایل خود را برای مطالبه مهریه بیان می کند.
نکات طلایی در نگارش متن دادخواست:
- کوتاه و جامع: متن باید بدون حاشیه پردازی و با زبانی ساده، اما حقوقی، خواسته را بیان کند.
- حقوقی و مؤثر: از اصطلاحات حقوقی مناسب استفاده شود و از بیان احساسات یا جزئیات غیرمرتبط پرهیز گردد.
- شرح وقایع: به تاریخ عقد نکاح، شماره و محل دفترخانه و میزان مهریه اشاره شود.
- عدم ذکر موارد بی اثر: دلایل اختلافات خانوادگی، خیانت، بی توجهی یا هر مسئله ای که تأثیری در مالکیت زن بر مهریه ندارد، نباید در دادخواست ذکر شود. قاضی صرفاً بر اساس مدارک و خواسته های حقوقی تصمیم گیری می کند.
نمونه دادخواست مطالبه مهریه (متنی)
نمونه ۱: دادخواست ساده مطالبه مهریه (عندالمطالبه)
ریاست محترم دادگاه خانواده [نام شهرستان]
با سلام و تقدیم احترام،
احتراما به استحضار عالی می رساند، اینجانبه [نام خواهان] فرزند [نام پدر خواهان] به کد ملی [کد ملی خواهان] و خوانده محترم آقای [نام خوانده] فرزند [نام پدر خوانده] به کد ملی [کد ملی خوانده] به موجب سند نکاحیه شماره [شماره سند نکاحیه] مورخ [تاریخ عقد] صادره از دفترخانه شماره [شماره دفترخانه] [شهر] با مهریه [مثال: یکصد سکه تمام بهار آزادی] به عقد دائم یکدیگر درآمده ایم. نظر به اینکه مهریه اینجانبه عندالمطالبه بوده و بنده خواهان مطالبه تمام مهریه خود می باشم، تقاضای صدور حکم بر الزام خوانده به پرداخت [تعداد سکه یا مبلغ وجه نقد] [نوع مهریه، مثال: سکه تمام بهار آزادی] به نرخ روز، به انضمام تمامی هزینه های دادرسی و حق الوکاله وکیل (در صورت داشتن وکیل) از آن مقام محترم مورد استدعاست.
دلایل و منضمات دادخواست:
- رونوشت مصدق سند ازدواج
- کپی مصدق شناسنامه خواهان و خوانده
- کپی مصدق کارت ملی خواهان و خوانده
- گواهی عدم امکان وصول مهریه از اداره اجرای ثبت [نام شهرستان] به شماره [شماره گواهی]
با احترام،
[نام و امضای خواهان/وکیل خواهان]
نمونه ۲: دادخواست مطالبه مهریه همراه با درخواست تامین خواسته (توقیف اموال)
ریاست محترم دادگاه خانواده [نام شهرستان]
با سلام و تقدیم احترام،
احتراما به استحضار عالی می رساند، اینجانبه [نام خواهان] فرزند [نام پدر خواهان] به کد ملی [کد ملی خواهان] و خوانده محترم آقای [نام خوانده] فرزند [نام پدر خوانده] به کد ملی [کد ملی خوانده] به موجب سند نکاحیه شماره [شماره سند نکاحیه] مورخ [تاریخ عقد] صادره از دفترخانه شماره [شماره دفترخانه] [شهر] با مهریه [مثال: سیصد و سیزده سکه تمام بهار آزادی] به عقد دائم یکدیگر درآمده ایم. نظر به اینکه مهریه اینجانبه عندالمطالبه بوده و بنده خواهان مطالبه [تعداد مشخص، مثال: صد سکه از سیصد و سیزده سکه] [نوع مهریه، مثال: سکه تمام بهار آزادی] از مهریه خود می باشم، و جهت جلوگیری از هرگونه تضییع حق و نقل و انتقال احتمالی اموال خوانده، بدواً صدور قرار تامین خواسته نسبت به تعداد [تعداد سکه/مبلغ] [نوع مهریه] به ارزش تقریبی [مبلغ ریالی] و اجرای آن قبل از ابلاغ به خوانده، و سپس صدور حکم بر الزام خوانده به پرداخت مهریه مورد مطالبه به نرخ روز، به انضمام تمامی هزینه های دادرسی و حق الوکاله وکیل (در صورت داشتن وکیل) از آن مقام محترم مورد استدعاست.
دلایل و منضمات دادخواست:
- رونوشت مصدق سند ازدواج
- کپی مصدق شناسنامه خواهان و خوانده
- کپی مصدق کارت ملی خواهان و خوانده
- گواهی عدم امکان وصول مهریه از اداره اجرای ثبت [نام شهرستان] به شماره [شماره گواهی]
- مشخصات اموال جهت توقیف (در صورت اطلاع)
با احترام،
[نام و امضای خواهان/وکیل خواهان]
نمونه ۳: دادخواست مطالبه مهریه همراه با درخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی
ریاست محترم دادگاه خانواده [نام شهرستان]
با سلام و تقدیم احترام،
احتراما به استحضار عالی می رساند، اینجانبه [نام خواهان] فرزند [نام پدر خواهان] به کد ملی [کد ملی خواهان] و خوانده محترم آقای [نام خوانده] فرزند [نام پدر خوانده] به کد ملی [کد ملی خوانده] به موجب سند نکاحیه شماره [شماره سند نکاحیه] مورخ [تاریخ عقد] صادره از دفترخانه شماره [شماره دفترخانه] [شهر] با مهریه [مثال: یکصد و چهارده سکه تمام بهار آزادی] به عقد دائم یکدیگر درآمده ایم. نظر به اینکه مهریه اینجانبه عندالمطالبه بوده و بنده خواهان مطالبه تمام مهریه خود می باشم، اما توانایی مالی برای پرداخت هزینه های دادرسی مربوط به این دادخواست را ندارم، بدواً تقاضای صدور حکم بر اعسار از پرداخت هزینه دادرسی، و سپس صدور حکم بر الزام خوانده به پرداخت [تعداد سکه یا مبلغ] [نوع مهریه] به نرخ روز، به انضمام هزینه های دادرسی معاف شده و حق الوکاله وکیل (در صورت داشتن وکیل) از آن مقام محترم مورد استدعاست.
دلایل و منضمات دادخواست:
- رونوشت مصدق سند ازدواج
- کپی مصدق شناسنامه خواهان و خوانده
- کپی مصدق کارت ملی خواهان و خوانده
- گواهی عدم امکان وصول مهریه از اداره اجرای ثبت [نام شهرستان] به شماره [شماره گواهی]
- استشهادیه اعسار از پرداخت هزینه دادرسی (به همراه شهادت دو نفر مطلع).
با احترام،
[نام و امضای خواهان/وکیل خواهان]
۳.۴. پرداخت هزینه دادرسی مهریه
مطالبه مهریه یک دعوای مالی محسوب می شود و پرداخت هزینه دادرسی برای آن الزامی است. میزان این هزینه، ۳.۵ درصد از ارزش مهریه (بهای خواسته) است که در زمان تقدیم دادخواست باید به حساب دادگستری واریز شود.
درخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی:
در صورتی که زن توانایی مالی برای پرداخت این هزینه را نداشته باشد، می تواند همزمان با دادخواست اصلی، درخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را نیز مطرح کند. شرایط و نحوه ارائه این درخواست به شرح زیر است:
- شرایط: زن باید عدم توانایی مالی خود را برای پرداخت هزینه های دادرسی اثبات کند. این به معنای نداشتن درآمد کافی یا دارایی قابل توجه برای تأمین این هزینه است.
- مدارک: مهمترین مدرک برای درخواست اعسار، استشهادیه اعسار است که باید توسط حداقل دو نفر شاهد که از وضعیت مالی خواهان مطلع هستند، امضا شود. این شهود در دادگاه حاضر شده و شهادت خود را تأیید می کنند.
- نحوه ارائه درخواست: درخواست اعسار به صورت جداگانه اما همزمان با دادخواست اصلی مطالبه مهریه، از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت می شود. دادگاه ابتدا به درخواست اعسار رسیدگی می کند و در صورت اثبات آن، زن از پرداخت هزینه های دادرسی معاف شده و پرونده اصلی مهریه به جریان می افتد. در صورت رد درخواست اعسار، زن مکلف به پرداخت هزینه دادرسی خواهد بود.
۴. اقدامات حمایتی و فشارهای قانونی همزمان با مطالبه مهریه
برای افزایش شانس وصول مهریه و جلوگیری از تضییع حقوق زن، می توان همزمان با مطالبه مهریه، از ابزارهای قانونی دیگری نیز بهره گرفت. این اقدامات شامل تامین خواسته، ممنوع الخروجی و در شرایطی، حکم جلب زوج است.
۴.۱. درخواست تامین خواسته مهریه و توقیف اموال شوهر
چرا تامین خواسته حیاتی است؟
درخواست تامین خواسته یکی از مهمترین و حیاتی ترین اقدامات در فرآیند مطالبه مهریه است. هدف اصلی آن، جلوگیری از هرگونه اقدام زوج برای پنهان کردن، انتقال یا فروش اموال خود و در نتیجه، فرار از پرداخت دین مهریه است. با صدور قرار تامین خواسته، دادگاه یا اداره ثبت، دستور توقیف اموال زوج را صادر می کند و این اموال تا زمان تعیین تکلیف نهایی، از دسترس زوج خارج می شوند.
انواع اموال قابل توقیف (ملک، خودرو، حساب بانکی، حقوق، سهام و…)
تقریباً هر نوع مال منقول و غیرمنقولی که به نام زوج باشد، می تواند مشمول توقیف قرار بگیرد، از جمله:
- اموال غیرمنقول: ملک، زمین، آپارتمان.
- اموال منقول: خودرو، موتورسیکلت، وجوه نقد در حساب های بانکی، سهام شرکت ها، اوراق مشارکت، حقوق و دستمزد.
- مطالبات: طلب شوهر از اشخاص دیگر (مثلاً چکی که شوهر از دیگری دارد).
محدودیت های توقیف حقوق و سایر اموال (قاعده یک چهارم/یک سوم)
توقیف برخی اموال دارای محدودیت های قانونی است تا حداقل معیشت زوج به خطر نیفتد:
- حقوق و دستمزد: تنها یک سوم حقوق و مزایای کارمندان و کارگران در صورت داشتن همسر و فرزند، و یک چهارم حقوق در صورت نداشتن همسر و فرزند، قابل توقیف است. حقوق بازنشستگی نیز مشمول همین قاعده است.
- مستثنیات دین: اموالی مانند مسکن مورد نیاز زوج و افراد تحت تکفل وی، لوازم ضروری زندگی، ابزار کار، کتب و تحقیقات علمی، برخی از وجوه ودیعه اجاره، به عنوان مستثنیات دین از توقیف معاف هستند.
نحوه درخواست تامین خواسته قبل از ابلاغ به زوج
یکی از مزایای مهم درخواست تامین خواسته، امکان صدور و اجرای آن «قبل از ابلاغ» به زوج است. این بدان معناست که زن می تواند درخواست توقیف اموال را ارائه دهد و دادگاه یا اداره ثبت بدون اطلاع قبلی به زوج، اقدام به توقیف اموال معرفی شده نماید. این کار مانع از آن می شود که زوج پس از اطلاع از مطالبه مهریه، فرصت انتقال اموال را پیدا کند. برای این منظور، زن باید در متن دادخواست خود صراحتاً درخواست «اجرای قرار تامین خواسته قبل از ابلاغ» را قید کند.
۴.۲. درخواست ممنوع الخروجی زوج بابت مهریه
شرایط و مراحل درخواست ممنوع الخروجی:
زن می تواند پس از صدور اجراییه مهریه از اداره ثبت یا حکم قطعی دادگاه، درخواست ممنوع الخروجی زوج را مطرح کند. شرایط اصلی شامل موارد زیر است:
- داشتن اجراییه مهریه (از ثبت یا دادگاه) یا حکم قطعی دادگاه برای پرداخت مهریه.
- درخواست کتبی زن برای ممنوع الخروجی زوج.
- میزان مهریه باید به قدری باشد که توجیهی برای ممنوع الخروجی ایجاد کند (معمولاً در مورد مهریه های کمتر، اعمال نمی شود).
این درخواست ابتدا به دادگاه (یا مرجع صادرکننده اجراییه) و سپس به دادستانی ارجاع می شود و پس از صدور دستور، به پلیس گذرنامه ابلاغ می گردد.
مدت زمان و چگونگی رفع ممنوع الخروجی
دستور ممنوع الخروجی معمولاً برای مدت شش ماه صادر می شود و در صورت عدم تمدید، خود به خود رفع می گردد. زوج می تواند با یکی از روش های زیر، ممنوع الخروجی خود را رفع کند:
- پرداخت کل مهریه یا توافق با زن برای تقسیط و اخذ رضایت او.
- معرفی مال قابل توقیف به میزان مهریه که ارزش آن کفایت مهریه را داشته باشد.
- دریافت مهلت از دادگاه برای پرداخت یا ارائه وثیقه.
۴.۳. حکم جلب زوج (در صورت عدم پرداخت و عدم معرفی مال)
شرایط صدور حکم جلب (فقط در شرایط خاص و عدم پرداخت اقساط):
صدور حکم جلب برای مهریه، محدود به شرایط بسیار خاصی است و برخلاف تصور عموم، به سادگی صادر نمی شود. از زمانی که قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی اصلاح شد، حبس بدهکار صرفاً برای دین ثابت شده و عدم پرداخت آن با وجود تمکن مالی یا عدم معرفی مال کافی، ممکن است. در مورد مهریه، حکم جلب معمولاً در موارد زیر صادر می شود:
- زوج توانایی پرداخت مهریه را دارد اما از پرداخت امتناع می کند و مالی نیز معرفی نمی کند.
- پس از قسط بندی مهریه، زوج بدون دلیل موجه، اقساط را پرداخت نمی کند.
- زوج برای جلوگیری از توقیف، اموال خود را مخفی یا منتقل کرده باشد (فرار از دین).
محدودیت ها و نکات حقوقی مربوط به حکم جلب:
صدور حکم جلب نیازمند اثبات عدم پرداخت با وجود تمکن مالی یا عدم معرفی مال کافی است. این حکم صرفاً با دستور قاضی و پس از طی مراحل قانونی صادر می شود و نمی توان از آن به عنوان یک ابزار فشار اولیه و سهل الوصول استفاده کرد. در بسیاری از موارد، با معرفی اموال یا درخواست اعسار و تقسیط، از صدور حکم جلب جلوگیری می شود.
۵. قوانین و مقررات مهم و به روز مربوط به مهریه
مطالبه مهریه در ایران تحت تأثیر قوانین متعددی قرار دارد که مهمترین آن ها قانون مدنی و قانون حمایت خانواده است. آشنایی با این مقررات برای هر زنی که قصد مطالبه مهریه را دارد، ضروری است.
۵.۱. از قانون مدنی
قانون مدنی ایران، اساس و مبنای احکام مربوط به مهریه را تشکیل می دهد. برخی از مواد کلیدی آن عبارتند از:
- ماده ۱۰۷۸: هر چیزی که مالیت داشته و قابل تملک باشد، می تواند مهر قرار گیرد.
- ماده ۱۰۸۲: به مجرد عقد، زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید. این ماده، اساس مالکیت زن بر مهریه و حق تصرف او را بیان می کند. تبصره این ماده به نحوه محاسبه مهریه وجه نقد به نرخ روز اشاره دارد.
- ماده ۱۰۸۵: زن می تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند مشروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود. (حق حبس)
- ماده ۱۰۹۲: هرگاه شوهر قبل از نزدیکی، زن خود را طلاق دهد زن مستحق نصف مهر خواهد بود. این ماده به کاهش مهریه در صورت طلاق قبل از نزدیکی اشاره دارد.
- ماده ۱۱۰۱: هرگاه عقد نکاح قبل از نزدیکی به جهتی فسخ شود زن حق مهر ندارد مگر در صورتی که موجب فسخ، عنن باشد که در این صورت با وجود فسخ نکاح، زن مستحق نصف مهر است.
این مواد به وضوح حقوق و تکالیف مربوط به مهریه را تبیین کرده و چارچوب کلی مطالبات را مشخص می سازند.
۵.۲. از قانون حمایت خانواده (ماده ۲۲)
قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱، برخی از مهمترین تغییرات را در خصوص مهریه ایجاد کرده است، به ویژه ماده ۲۲ آن که تأثیر بسزایی بر نحوه اجرای مهریه دارد:
ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده: «هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد تا یکصد و ده سکّه تمام بهارآزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات ماده (۲) قانون اجرای محکومیت های مالی است. چنانچه مهریه، بیشتر از این میزان باشد در خصوص مازاد، فقط ملائت زوج ملاک پرداخت است. رعایت مقررات مربوط به محاسبه مهریه به نرخ روز کماکان الزامی است.»
این ماده دو نکته کلیدی را مطرح می کند:
- سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی: تا سقف ۱۱۰ سکه، زن می تواند برای مطالبه مهریه خود درخواست بازداشت و حبس زوج (در صورت عدم پرداخت و عدم معرفی مال) را داشته باشد. این میزان، تحت قواعد قانون اجرای محکومیت های مالی قرار می گیرد.
- معیار اعسار برای مازاد بر ۱۱۰ سکه: اگر مهریه بیش از ۱۱۰ سکه باشد، برای مازاد بر این مقدار، زن تنها در صورتی می تواند آن را مطالبه کند که ثابت شود زوج «متمکن» است، یعنی توانایی مالی برای پرداخت آن را دارد. در این خصوص، بار اثبات تمکن بر عهده زن است.
نحوه محاسبه مهریه وجه نقد به نرخ روز: طبق تبصره ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی و رویه قضایی، چنانچه مهریه وجه رایج باشد، متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تأدیه نسبت به سال اجرای عقد (زمان عقد) که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می گردد، محاسبه و پرداخت خواهد شد. این امر به حفظ ارزش واقعی مهریه کمک می کند.
۵.۳. دستورالعمل ها و رویه های قضایی اخیر
علاوه بر قوانین مصوب، دستورالعمل ها و رویه های قضایی نیز نقش مهمی در نحوه مطالبه مهریه ایفا می کنند. مهمترین تغییر در رویه اخیر، تأکید مجدد بر لزوم مراجعه اولیه به اداره ثبت است. این دستورالعمل به وضوح بیان می کند که دادگاه های خانواده، پرونده های مطالبه مهریه را مستقیماً نمی پذیرند، مگر اینکه متقاضی گواهی عدم امکان وصول از اداره ثبت را ارائه کند. این تغییر با هدف ساده سازی و تسریع فرآیند وصول مهریه برای اسناد رسمی لازم الاجرا تدوین شده است.
همچنین، در برخی دعاوی مالی با ارزش کمتر، شورای حل اختلاف نیز ممکن است صلاحیت رسیدگی داشته باشد، اما در مورد مهریه، به دلیل ماهیت آن و معمولاً ارزش بالای آن، عمدتاً دادگاه خانواده صلاحیت رسیدگی را دارد.
درک این قوانین و رویه های به روز، به زن این امکان را می دهد که با آگاهی کامل و برنامه ریزی دقیق، برای مطالبه حق قانونی خود اقدام نماید.
نتیجه گیری
مطالبه مهریه از طرف زن، فرآیندی قانونی است که با آگاهی از حقوق و مسیرهای موجود، قابل پیگیری است. از تعریف و انواع مهریه گرفته تا تمایز بین مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه، و درک حق حبس، همگی مفاهیم بنیادینی هستند که زن باید از آن ها مطلع باشد. مسیر مطالبه مهریه، از مراجعه اولیه به اداره اجرای ثبت اسناد رسمی آغاز شده و در صورت عدم وصول، به دادگاه خانواده و پیگیری های قضایی ختم می شود.
در این فرآیند، جمع آوری دقیق مدارک، تنظیم صحیح دادخواست، و آشنایی با اقدامات حمایتی مانند تامین خواسته، ممنوع الخروجی و حکم جلب، نقش حیاتی در احقاق حقوق زن ایفا می کنند. قوانین مدنی و قانون حمایت خانواده، به ویژه ماده ۲۲ آن با تعیین سقف ۱۱۰ سکه و معیار ملائت برای مازاد، چارچوب قانونی را مشخص کرده اند. همچنین، رویه های قضایی اخیر بر لزوم مراجعه ابتدایی به اداره ثبت تأکید دارند.
در نهایت، برای اطمینان از طی شدن صحیح مراحل قانونی و دستیابی به بهترین نتیجه ممکن، توصیه می شود زنان متقاضی مهریه، حتماً از مشاوره وکلای متخصص در امور خانواده بهره مند شوند. آگاهی، هوشیاری و اقدام به موقع، بهترین ابزار برای دفاع از حقوق قانونی و مالی شماست. برای دریافت مشاوره حقوقی تخصصی و گام به گام در زمینه مطالبه مهریه، با وکلای مجرب ما تماس بگیرید و از حقوق خود دفاع کنید.
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "دادخواست مهریه از طرف زن: راهنمای جامع مراحل و حقوق زن" هستید؟ با کلیک بر روی قوانین حقوقی، اگر به دنبال مطالب جالب و آموزنده هستید، ممکن است در این موضوع، مطالب مفید دیگری هم وجود داشته باشد. برای کشف آن ها، به دنبال دسته بندی های مرتبط بگردید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "دادخواست مهریه از طرف زن: راهنمای جامع مراحل و حقوق زن"، کلیک کنید.