گرمایش بی سابقه زمین و اثر آن در خاورمیانه/ جایگاه ایران در فهرست آلوده ترین کشورهای جهان کجاست؟

نادیا زکالوند: یافته های جدید کارشناسان از گرم شدن کره زمین، هشداری جدی مبنی بر محدود کردن مقدار انتشار کربن، توجه بیشتر نشان دادن به بحران آب وهوا و مهار و کنترل گرمایش زمین است و اینکه تمام کشورهای دنیا باید برای این منظور دست به اقداماتی فوری بزنند.

دانشمندان دانشگاه های استرالیا، ایالات متحده و پورتریکو در مقاله ای که اخیرا منتشر شد، اعلام کردند دمای کره زمین از آستانه 1٫5 درجه سانتی گراد بالاتر از سطوح پیشاصنعتی، عبور کرده است.

آستانه 1٫5 درجه سانتی گراد، معیار علمی و سیاسی مهمی برای کاهش صدمات ناشی از گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی است که اکثر کشورهای جهان در توافقنامه 2015 پاریس، آن را پذیرفتند.

اما محققانی که هشدار جدید داده اند معتقدند، هنگام تعیین معیار 1٫5 درجه سانتی گراد فقط دمای مناطق خشک زمین در نظر گرفته شده است و به تغییرات تاریخی دمای اقیانوس ها اهمیتی داده نشده است و این نوع سنجش ایراد دارد.

بنابه گفته این محققان، اسفنج های دریایی، اسکلتی از جنس کربنات کلسیم دارند و به همین دلیل همچون بایگانی های دمای اقیانوس ها عمل می کنند و گزارش دقیق تری از دمای جهانی و گرمایش زمین ارایه می دهند.

محققان با بررسی اسفنج های دریایی 300ساله به این نتیجه رسیدند که گرمایش زمین، ناشی از فعالیت های انسانی، یک دهه پیش تر از اندازه گیری معیار پایه 1٫5 درجه سانتی گراد پیشاصنعتی شروع شده بوده است. منظور از معیار پایه این است که فعالیت های انسانی باید به گونه ای کنترل شود تا از 1٫5 درجه سانتی گراد پیشاصنعتی بالاتر نرود.

اما در بررسی های محققان مشخص شده که سال 2022، برخی از مناطق مانند کالیفرنیا به 1٫54 درجه سانتی گراد رسیده بود و برای پیشگیری از بدتر شدن وضعیت، باید مقدار انتشار گازهای گلخانه ای تا پیش از رسیدن به پایان این دهه (میلادی) به سرعت به نصف برسد.

محققان هنگام ارزیابی معیار پایه جدید از گرمایش جهانی با داده های گرفته شده از اقیانوس ها، به این نتیجه رسیدند، با نرخ گرمایش فعلی، پیش از رسیدن به دهه 2030، آستانه 2 درجه سانتی گراد را هم خواهیم گذراند که این گرمایش حتی تا سال 2035، به بیشتر از 2٫5 درجه سانتی گراد پیشاصنعتی افزایش می یابد و این سطح از گرمایش زمین، این سیاره را در خطر تغییرات اقلیمی و آب وهوایی شدیدی قرار خواهد داد.

ایران در دوران تغییرات اقلیمی ناشی از گرمایش زمین

ایران یکی از آسیب پذیرترین کشورهای خاورمیانه به تغییرات اقلیمی است. بنابر بررسی ها، ایران از نظر آلوده ترین کشورهای جهان با انتشار 1٫130 میلیون تن دی اکسید کربن در جایگاه هشتم ایستاده است و علت اصلی این انتشارها ناشی از وابستگی بالای کشور به نفت و گاز طبیعی است.

گرمایش زمین و انتشار گازهای گلخانه ای روی ایران اثرات منفی بسیاری گذاشته است و خطر بروز خشکسالی در این منطقه را تا حد بسیار زیادی افزایش داده است. از اثرات منفی گرمایش زمین باید به موارد زیر اشاره کرد:

کاهش منابع آبی

ترکیب تغییرات اقلیمی و آب وهوایی و همچنین مدیریت غلط منابع آبی، موجب کاهش شدید منابع آبی در ایران شده است. همچنین کاهش بارندگی تهدیدی برای تامین آب آشامیدنی و همینطور آب آبیاری مورد استفاده در کشاورزی است.

برداشت بیش از حد سالانه آب های زیرزمینی و احداث بی رویه سد، سطح آب های زیرزمینی و تالاب ها و رودخانه ها را به شدت کاهش داده است.

اختلال در کشاورزی

افزایش شدید دما و تغییر الگوهای آب وهوایی ایران، بخش کشاورزی را با چالش های متعددی مواجه کرده است. کاهش بارندگی، الگوهای آبیاری سنتی را مختل کرده و پایداری شیوه های کشاورزی را به خطر انداخته است. از طرف دیگر، دمای بالا موجب افزایش سرعت تبخیر رطوبت خاک و صدمه به محصولات زراعی شده که این شرایط به نوبه خود روی سلامت و بهره وری دام هم اثر منفی برجا می گذارد.

افزایش مصرف انرژی

با افزایش دما و امواج گرمایی مکرر، تقاضای انرژی برای سرمایش به مقدار چشمگیری افزایش می یابد و بدین ترتیب مصرف انرژی در حد مخاطره آمیزی بالا می رود.

به خطر افتادن سلامت عمومی

بخش سلامت و بهداشت هم در اثر گرمایش زمین دستخوش تغییرات و مشکلاتی خواهد شد. به طور مثال، تغییرات اقلیمی موجب افزایش ابتلا به بیماری های عفونی و مسری می شود. مناطق زیادی در ایران وجود دارد که به دلیل عواملی چون سیل، کاهش کیفیت آب و افزایش تراکم جمعیت مستعد شیوع بیماری های مختلفی چون اسهال و وبا هستند. درضمن آلودگی هوا ناشی از افزایش دما، تهدید دیگری است که جان بسیاری از افراد را در معرض خطر قرار داده است.

چه باید کرد؟

تمام کشورهای حاضر در توافق 2015 پاریس (حدود 195 کشور)، باید برای کاهش گازهای گلخانه ای و در نتیجه دمای کره زمین اقدام کنند که در این خصوص راه حل هایی هم ارایه شده است. ایران اگرچه در این توافق حضور ندارد، از این قاعده مستثنی نیست و باید تمهیداتی برای بهبود وضعیت اقلیمی خود در نظر بگیرد.

از این راه حل ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. استفاده کمتر از سوخت های فسیلی

استفاده از سوخت های فسیلی همچون زغال، گاز و نفت، تغییرات اقلیمی را شدت می بخشد. تمام کشورها باید هرچه سریع تر وابستگی اقتصادی خود به این نوع سوخت ها را کاهش دهند.

2. انرژی های تجدیدپذیر

استفاده از انرژی های تجدیدپذیر مانند نور خورشید، باد، امواج، جزر و مد، زیست توده، باران و گرمای زمین گرمایی به جای سوخت های فسیلی از انتشار گازهای گلخانه ای کم می کند.

3. حمل ونقل پایدار

استفاده هرچه بیشتر از خودروهای برقی و کاهش وسایل نقلیه ای که از سوخت فسیلی استفاده می کنند و به حداقل رساندن سفرهای هوایی، نه تنها از انتشار گازهای گلخانه ای می کاهد، بلکه از آلودگی هوا هم کم می کند.

4. محافظت از جنگل ها

وجود جنگل ها برای مقابله با تغییرات اقلیمی حیاتی است و محافظت از آنها یکی از بهترین راه حل ها برای کاهش تغییرات آب وهوایی است. قطع کردن درختان جنگل، به ویژه درختان بزرگ، باعث افزایش دمای محیط می شود. درختان بخش عظیمی از کربن منتشر شده در هوا را به خود جذب می کنند.

مصرف بهینه انرژی، کاهش استفاده از پلاستیک، کاشت بیشتر درخت و گیاه، استفاده از وسایل نقلیه ای چون دوچرخه یا وسایل نقلیه عمومی برای تردد، بازیافت و استفاده مجدد از محصولات، کاهش دورریز مواد غذایی و تمیز نگهداشتن محیط زیست از دیگر اقدامات کاهش انتشار گازهای گلخانه ای و تغییرات اقلیمی است.

منابع:

forbes

atlanticcouncil