داده های آماری نشان می دهد اکنون پسران مجرد بالای 30 سال نزدیک به 2میلیون و 500هزار نفر و دختران بالای 30سال 2میلیون و 100هزار نفر هستند. طبق این آمارها حدود 4میلیون و 600هزار دختر و پسر مجرد در جامعه وجود دارد. همچنین موسسه تحقیقات جمعیت کشور در سال 1400 وجود حدود 12میلیون مجرد در ایران را تایید کرد که از این تعداد 6میلیون پسر 20 تا 45ساله و 5,6میلیون دختر 15 تا 40 ساله هستند.
به گزارش سفیر افلاک، به نقل از شهروند، میانگین سن ازدواج در کشور برای خانم ها 4سال و برای آقایان 3سال افزایش یافته است. 24بهمن 1402رییس دبیرخانه شورای عالی سلامت و امنیت غذایی کشور با اعلام این خبر گفته بود؛ 570هزار ازدواج در کشور ثبت شده بود. بنابرنظر «محمداسماعیل مطلق» این رقم در سال گذشته – 1401- به 524هزار مورد کاهش یافت. پایین آمدن میانگین سنی ازدواج به زعم کارشناسان، ریشه در مسایل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دارد، اگرچه تغییر سبک زندگی، رواج و ترغیب به شهرنشینی، فضای مجازی و… فاکتورهای تاثیرگذاری هستند که گاها نادیده گرفته می شوند. بالا رفتن میانگین سنی ازدواج مسیله ای تَک بُعدی نیست چون در مقابل موجبات پایین آمدن نرخ باروری، بالا رفتن سن پدرومادرهای اولی، تسری روند پیری جمعیت را فراهم می آورد، بنابراین موضوع بالا رفتن میانگین سنی ازدواج و ریشه یابی علل آن در اولویت سیاست های جمعیتی قرار بگیرد. هرچند قانون جوانی جمعیت، اهدافی را در این راستا دنبال کرده است.
میانگین سن ازدواج در بین زنان، در تمام دوره های سرشماری افزایشی بوده است
داده های آماری نشان می دهد اکنون پسران مجرد بالای 30 سال نزدیک به 2میلیون و 500هزار نفر و دختران بالای 30سال 2میلیون و 100هزار نفر هستند. طبق این آمارها حدود 4میلیون و 600هزار دختر و پسر مجرد در جامعه وجود دارد. همچنین موسسه تحقیقات جمعیت کشور در سال 1400 وجود حدود 12میلیون مجرد در ایران را تایید کرد که از این تعداد 6میلیون پسر 20 تا 45ساله و 5,6میلیون دختر 15 تا 40 ساله هستند. براساس آمارها 36درصد جمعیت زنان 15 تا 34سال را دخترانی که هرگز ازدواج نکرده اند، تشکیل می دهند و حدود 2.3درصد از زنان 45 ساله و بیشتر در بازه سنی تجرد قطعی قرار دارند.
طبق آمار مرکز آمار ایران که از سرشماری های عمومی نفوس و مسکن به دست آمده، افزایش میانگین سن ازدواج در بین زنان بسیار بیشتر از مردان بوده، زیرا افزایش میانگین سن ازدواج در بین زنان طی 6دهه – از سال های 1335تا 1395- 4سال محاسبه شده است. روند تغییرات سن ازدواج در زنان نشان می دهد به جز فاصله سال های 1335تا 1345و دوره 5 ساله 1390تا 1395، در تمامی دوره های سرشماری، ما با افزایش میانگین سن ازدواج در بین زنان مواجه هستیم.
از ابتدای دهه 1370افزایش سریع میانگین سن ازدواج آغاز شد
طبق آمار مرکز آمار ایران، میانگین سن نخستین ازدواج در سال 1335در مردان 24,9سال بوده است، البته 6دهه بعد در سال 1395میانگین سنی ازدواج به 27.4سال رسیده بود. به عبارتی میانگین سن ازدواج در این 6دهه افزایش 2.5ساله را شاهد بوده است. کاهش میانگین سن ازدواج در سال 1365ادامه یافت و به کمترین میزان خود یعنی 23.8سال رسید. از ابتدای دهه 1370افزایش سریع میانگین سن ازدواج آغاز شد و طی 25سال، از 24.4سال به 27.4سال رسید.
مولفه مثبت تحصیلات دانشگاهی دختران به عاملی منفی در شانس ازدواجشان تبدیل شده
افزایش میانگین سن ازدواج در ایران علت نیست، بلکه معلول ترس از ازدواج است. به گفته «مصطفی آب روشن» به «شهروند» این ترس آنقدر فراگیر و آشکار است که تمایلی به ازدواج به خصوص در میان پسران وجود ندارد. این پژوهشگر حوزه آسیب های اجتماعی می گوید: «یکی از عواملی که ازدواج و تشکیل نهاد خانواده را متقاعدکننده می سازد، داشتن شغل و پایگاه اقتصادی متناسب با آن است. در واقع در جوامع سنتی هیچ گونه اختلاف فازی بین سه مولفه بلوغ، اشتغال و ازدواج مشاهده نمی کنیم.» بنابرنظر «آب روشن» نظام مشاغل در جوامع مدرن تفاوتی بنیادی با جوامع سنتی دارد: «به دست آوردن پایگاه شغلی تخصصی، وابسته به گذراندن آموزش هایی است که عموما در موسسات آموزشی یا دانشگاهی میسر می شود، بنابراین آموزش های تخصصی و به دست آوردن شغل مناسب، سال های طولانی زمان می برد که به عنوان یکی از عوامل اصلی افزایش سن ازدواج به شمار می آید.»
به گفته این پژوهشگر اجتماعی نکته بعدی، ادامه تحصیل دختران در مقاطع مختلف آموزش عالی است. تحصیلات دانشگاهی موجب پیدایش ایده ها، تغییر نگرش و سبک زندگی متفاوتی در دختران شده، به طوری که این آگاهی ها باعث تنگ تر شدن دایره همسرگزینی شده است: «عموما تحصیلات دختر کمتر منجر به مشاغل مطلوب می شود و این واقعیت تلخ، باعث شده مولفه مثبت تحصیلات دانشگاهی دختران به عاملی منفی در شانس ازدواج آنان تبدیل شود.»
روابط بنفیت، ازدواج سفید و… مطلوبیت ازدواج را کم کرده اند
در جامعه ما که در برزخ سنت و مدرنیته گرفتار آمده هنوز سن پایین دختر به مثابه شانس بیشتر برای ازدواج تلقی می شود. به گفته «آب روشن» به «شهروند» وضعیت اقتصادی و فرهنگی هم در بالارفتن سن ازدواج تاثیرگذار هستند: «فقدان درآمد برای تشکیل خانواده و از سوی دیگر سنت های دست وپاگیر خانواده ها، پدیده ازدواج و تشکیل نهاد خانواده را از منظر جوانان عملا غیرممکن ساخته است.»
بنابرنظر این آسیب شناس اجتماعی، طلاق و انتشار آمارهای زندانیان مهریه، برچسب زنی، موانع فرهنگی و… عوامل دیگری هستند که مطلوبیت ازدواج را کم و ریسک آن را به شدت افزایش می دهد: «تنوع غیررسمی الگوهای با هم بودن به شدت افزایش پیدا کرده ، به طوری که آلترناتیو یا جایگزین های دیگری همچون روابط بنفیت، ازدواج سفید یا ارتباطات خارج از مدار زناشویی به شدت افزایش پیدا کرده که بر کمترین مسیولیت و بیشترین مطلوبیت استوار است.» به گفته «آب روشن» ساختار ازدواج و طلاق در ایران آنچنان دشوار، پیچیده و بغرنج به نظر می رسد که فرد از مزایای احتمالی تشکیل خانواده صرف نظر خواهد کرد.
شهرنشینی، دخیل در بالا رفتن سن ازدواج
شهرنشینی تاثیر بسیاری در بالا رفتن میانگین سنی ازدواج در میان زنان و مردان دارد. «امان الله قرایی مقدم» با تاکید بر این مسیله به «شهروند» می گوید: «در شهرها فاکتورهایی همچون هزینه مسکن، اشتغال، مخارج بالای زندگی بر پایین آمدن آمار ازدواج ها تاثیرگذار بوده است.» «قرایی مقدم» با اشاره به اینکه در شهرهای کوچک تر و روستاها، جوان ترها قانع تر هستند، می گوید: «در شهرهای کوچک و روستاها مسایلی همچون مسکن، اشتغال و هزینه های زندگی، کمرنگ تر از کلانشهرهاست. اگرچه تنوع طلبی و روابط ناسالم و نامتعارف هم به نسبت شهرها وجود ندارد.»
فضای مجازی سهم بالایی در کاهش ازدواج دارد
این جامعه شناس به هم خوردن نسبت جنسیتی را هم در بالا رفتن میانگین سن ازدواج دخیل می داند و می گوید: «میزان مرگ ومیر دخترها در بازه زمانی صفر تا یک سالگی کمتر از پسرهاست، البته پسرها در سنین بالاتر هم با مخاطرات بیشتری روبه رو هستند، بنابراین میزان مرگ ومیرشان بیشتر است و این نسبت جنسیتی را به هم می زند.»
بنابرنظر «امان الله قرایی مقدم» بالا رفتن سن ازدواج، مسیله فساد را در جامعه افزایش می دهد: «بالا رفتن سن ازدواج مسایل جنسی، روابط نامشروع، بی بندوباری جنسی و فساد در جامعه را افزایش می دهد. علاوه بر آن دیر ازدواج کردن موجبات آسیب های اجتماعی را فراهم می آورد.» به گفته «قرایی مقدم» به «شهروند» فضای مجازی هم سهم بالایی در کاهش ازدواج دارد، به خصوص در شهرها. این جامعه شناس با اشاره به اینکه بالارفتن سن ازدواج حتی از لحاظ فرهنگی هم مضر است، می گوید: «اصولا ازدواج یک ارزش و هنجار فرهنگی است. وقتی این ارزش دچار آسیب می شود، جامعه خواه ناخواه صدمه می بیند.»
میزان کلی فرزندآوری به ازای هر زن در سن باروری به کمتر از 1,8نوزاد رسید
پیش از سال 1357میزان کلی فرزندآوری به ازای هر زن در سن باروری 6,2نوزاد بوده است، البته در فاصله سال های 1390تا 1400این میزان به کمتر از 1.8نوزاد رسید. درحالی که برای تجدید نسل یک کشور لازم است نرخ کلی باروری 2.1نوزاد به ازای هر زن در سن باروری باشد، البته رییس مرکز جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس وزارت بهداشت می گوید: «از بین هر 5یا 6زوج در ایران، یک زوج نابارور است.» «صابر جباری» ادامه می دهد: «این روند نشان می دهد سن ازدواج در مقایسه با سال های قبل افزایشی بوده است.»
سن پدر اولی ها 32,6سال شده
آمارهای سازمان ثبت احوال نشان می دهد، سن فرزندآوری بالا رفته است. براساس آمارهای این سازمان، میانگین سن پدر هنگام تولد نخستین فرزند در نقاط شهری برابر با 32,6سال و در نقاط روستایی برابر با 29.9سال است. همچنین در 9ماهه سال 1402در بین استان ها بیشترین میانگین سن پدر در نخستین فرزندآوری مربوط به استان تهران با رقم 34.5سال و کمترین آن مربوط به استان سیستان وبلوچستان با 27.1سال است.
میانگین سن مادر شدن در شهرها 28,1سال است
مطابق آمارهای موجود در پایگاه جمعیت سازمان ثبت احوال کشور، میانگین سن مادر در نخستین فرزندآوری در کل کشور در 9ماهه امسال 27,3سال است، البته شاخص در نقاط شهری 28.1سال است و در مناطق روستایی 24.4سال برآورد شده است. مادران تهرانی بیشترین میانگین سنی را در نخستین فرزندآوری در بین استان ها با 30.3سال به خود اختصاص داده اند، البته کمترین میانگین سنی مادران هم مربوط به استان سیستان وبلوچستان با 22.7سال است.
تاثیر منفی ازدواج دیرهنگام در پیری جمعیت، غیرقابل انکار است
سازمان ثبت احوال کشور در 10ماهه 1401تولد 893هزار و 786نفر را ثبت کرده است. این آمار در مقایسه با تولد 937هزار و 749نفر در 10ماهه مشابه سال 1400، کاهش 44هزار نفری را نشان می دهد. درواقع بررسی میزان موالید سال 1401با سال های گذشته حاکی از این است که میزان تولدهای 10ماه 1401در مقایسه با سال 1400، 4,7درصد کاهش را تجربه کرده است. بنابرنظر کارشناسان، ادامه این روند کاهشی احتمال ورود به چرخه تک فرزندی و بی فرزندی را بالا می برد. به گفته «شهلا کاظمی پور» به «شهروند» بالا رفتن میانگین سن ازدواج بر مسیله قدرت باروری زوجین به خصوص زنان تاثیر منفی می گذارد. بنابرنظر این جمعیت شناس، پایین آمدن نرخ باروری هم تاثیر مستقیم بر پیری جمعیت دارد: «زوجینی هم که در سن پایین ازدواج می کنند به داشتن یکی، دو فرزند بسنده می کنند که این مسیله هم بر پیری جمعیت بی شک تاثیرگذار خواهد بود.»
تمایل به فرزند نداشتن هم باب شده!
«کاظمی پور» با اشاره به اینکه طبق آمارهای ثبت احوال سهم فرزندان اول و دوم کمتر از سهم فرزندان سوم و چهارم است، می گوید: «تمایل به فرزند نداشتن هم در روند پیری جمعیت تاثیر خود را خواهد داشت.» این جمعیت شناس ادامه می دهد: «در برخی استان ها میانگین سن ازدواج پایین است. اگرچه به طور قطع نمی توان گفت، اما سهم کلانشهرها در بالا رفتن سن ازدواج بیشتر است.» به گفته «کاظمی پور» معمولا زوج هایی که دیر ازدواج می کنند، فرزندآوری را جلو می اندازند، البته به شرط اینکه قدرت باروری را از دست نداده باشند.
اجرای قانون جوانی جمعیت، روند نزولی نرخ رشد باروری را متوقف کرد
طرح جمعیت و تعالی خانواده از سال 1392در مجالس و دولت های مختلف دست به دست شد. سرانجام مجلس یازدهم این طرح را تحت عنوان قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت به تصویب رساند و سال 1400از سوی دولت سیزدهم برای اجرا ابلاغ شد. رییس مرکز جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس وزارت بهداشت می گوید: «خوشبختانه در سال جاری روند نزولی نرخ رشد باروری متوقف شده است. یکی از علل این توقف را می توان اجرای قانون جوانی جمعیت دانست.» به گفته «صابر جباری» در زمان حاضر نرخ باروری کلی، حدود 1,65است که این عدد باید براساس قانون برنامه هفتم طی 5سال به عدد 2.5برسد.
«جباری» با اشاره به اینکه با اجرای قانون جوانی جمعیت می توان به این نرخ نزدیک شد، ادامه می دهد: «راهکار اصلی، تغییر نگرش مردم و الگوهای باروری، عوامل فرهنگی و سبک زندگی آنهاست.» رییس مرکز جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس وزارت بهداشت با اشاره به اینکه آمارها نشان می دهد فاصله بین ازدواج و تولد نخستین فرزند در زوجین ایرانی 4تا 5سال است، می گوید: «یکی از گزاره های فرهنگی که در حال اصلاح آن هستیم، این است که جوانان در 2سال نخست زندگی خود اقدام به فرزندآوری کنند.»
عوامل فرهنگی بیشتر از عوامل اقتصادی تاثیرگذارند
قانون «تسهیل ازدواج» جوانان از سال1384با 13بند به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده، اما متاسفانه با وجود تاکید رهبر معظم انقلاب مبنی بر اهمیت موضوع ازدواج جوانان و عدم غفلت از این امر، این قانون تقریبا تاکنون اجرایی نشده، البته ذیل اجرای آن، ستادهایی همچون کمیته ازدواج آسان یا اقداماتی مثل افزایش وام ازدواج صورت گرفته است. معاون رییس جمهوری در امور زنان و خانواده به «شهروند» می گوید: «به شخصه معتقدم بیش از مسایل اقتصادی، عوامل فرهنگی تاثیرگذاری دارند.» بنابرنظر «خزعلی» در این حوزه نیازمند کارهای فرهنگی برای ترغیب به ازدواج هستیم. دولت برای پایین آوردن میانگین سنی ازدواج، سیاست های اقتصادی را در پیش گرفته است.
با اجرای قانون «تسهیل ازدواج»، بسیاری از چالش های موجود در امر ازدواج جوانان یا برطرف می شود یا به حداقل می رسد، البته قوانین متعددی در این خصوص طرح ریزی شده اما وضعیت ازدواج جوانان همچنان بحرانی است و بالا رفتن سن در بین آنان مخصوصا برای دختران از مسایل مهمی است که به این بحران بیشتر دامن می زند و آن را جدی تر می کند. «انسیه خزعلی» با اشاره به اینکه قانون جوانی جمعیت در پایین آمدن میانگین سنی ازدواج تاثیر مثبت داشته، می گوید: «گروه ها و جمعیت هایی در حوزه تشویق به ازدواج و تامین مسایل خانواده فعالیت می کنند و ان شاءالله در آینده این روند کاهشی خواهد بود.»
پایان خبر سفیر افلاک
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "گاهی زود دیر می شود – سفیر افلاک" هستید؟ با کلیک بر روی عمومی، به دنبال مطالب مرتبط با این موضوع هستید؟ با کلیک بر روی دسته بندی های مرتبط، محتواهای دیگری را کشف کنید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "گاهی زود دیر می شود – سفیر افلاک"، کلیک کنید.