سینمای ایران از مد افتاده/ بلیت سینما باتوجه به قیمت ها گران نیست اما باتوجه به کیفیت فیلم ها مفت گران است!

مهسا بهادری: این روزها دیگر سینما مد نیست، سینما رفتن نه! خود سینما مد نیست حتی بعضا مخاطبان به تماشای فیلم ها می نشینند اما این روزها دیگر سینما، همان هنر هفتم که با جادو تلفیق می شود و روی پرده نقره ای کارش را به نمایش می گذاشت دیگر مانند گذشته جایگاه ویژه ای ندارد، یعنی این وضعیتی است که در تمام دنیا برای سینما پیدا شده اما شاید در ایران بیشتر باشد. این اتفاق در تمام دنیا سر سینما آمده، اما در ایران اوضاع بسیار بدتر و پیچیده تر است رضا درستکار وضعیت سینمای ایران را به دو مارتن تشبیه می کند و می گوید: «سینمای ما مثل دوی ماراتنی شده که در کیلومترهای پایانی دارد با نفس نفس زدن دارد مسیر را طی می کند و وقتی به خط پایان برسد دیگر نفسی برایش نمی ماند و افتاده است به سربالایی این داستان و نمی تواند به مقصد برسد.» دلیل این ماجرا را هم فشار زیاد می داند.

درستکار که منتقد سینما است توضیحات دقیق تری درباره وضعیت سینمای ایران مخصوصا در سالی که گذشت ارایه می دهد که در ادامه می خوانید.

می خواهیم کیفیت فیلم هایی که در سال گذشته در سینمای ما اکران شد و کیفیت آثاری که صدرنشین گیشه بودند را بررسی کنیم. شما کیفیت فیلم ها را چطور ارزیابی می کنید؟

مثل همیشه می شود گفت که فیلم های صدرنشین گیشه فاقد کیفیت و فاقد بنیان نقد شدن هستند؛ در واقع فیلم های به نقد درنیامدنی هستند. بر همگان روشن است که این آثار با عنوان این که جامعه ایران مضطرب، ناراحت و غمگین است و ما باید بتوانیم یک خوراک شاد به جامعه بدهیم، نسخه ای برای خودشان نوشته اند و آن را اجرا می کنند که به نظرم نه آن ها می توانند جامعه را شاد کنند، نه می توانند اتفاقی رقم بزنند و نه این که قدرت ماندگاری دارند. نسخه ای که در قالب شاد کردن جامعه می نویسند و به خود ماموریت می دهند که ما وظیفه داریم که جامعه را شاد کنیم، بیشتر ماحصل بی برنامگی نظام سینمایی است، که اصلا برنامه ای ندارد در نتیجه آن هایی که از جنبه تجاری به سینما نگاه می کنند، شاه کلیدی پیدا می کنند، براساس آن فیلمی می سازند و اثر را روانه بازار می کنند، منهای فسیل که کمی بهتر از دیگر آثار بود، اما در مجموع واقعا هیچ کدامشان قابلیت نقد ندارند و مجموعا فاقد کیفیت هستند.

یعنی «فسیل» قابلیت نقد کردن دارد؟

«فسیل» هم ندارد، صرفا کمی بهتراز آن هاست.

آقای درستکار شما گفتید که مثل همیشه کیفیت فیلم هایی که در صدر گیشه اند قابلیت نقد ندارند، می خواهم بدانم در 10 یا 20 سال گذشته هم وضعیت فیلم های صدرنشین گیشه همین طور بود یا طی یک فرآیند این روند تغییر کرد؟

برخی سازنده ها با عنوان این که جامعه ایران جامعه ناراحتی است و خوش حال نیست و مضطرب و خسته است، برای خودش نسخه ای می نویسد که من می خواهم با فیلمم جامعه را بخندانم و از چیزی که وجود ندارد پول در بیاورم. بنابراین یک سری فیلم های کمدی را طراحی می کنند و می سازند، که عناصرشان هم کاملا مشخص است؛ در همه فیلم ها کمی پژمان جمشیدی وجود دارد، کمی رضا عطاران و چند تا دلقک بازی و خداحافظ تا فیلم بعدی. این فیلم ها که فیلم نیستند، پس قابل نقد هم نیستند، اما در 10 سال گذشته اتفاقا نوعی از سینمای بهترِ ایران از طریق فیلم های اصغر فرهادی و سعید روستایی وارد بازار شد. چند فیلم نسبتا خوب داشتیم که پرفروش بودند و فیلم های بهتری، از نظر ساخت اجرا و نسبتشان با جامعه ایرانی که نسبت محکم تری بود، داشتیم که این فیلم ها قابل نقد بودند. به عنوان مثال اگر «برادران لیلا اکران» می شد، من مطمینم که می توانست فروش بالایی داشته باشد، همان طور که فیلم های اصغر فرهادی هم فروش نسبتا خوبی داشت.

در مجموع در سال 1402 ما حدوا 55 اکران فیلم داشتیم که روی پرده سینما رفتند که پرفروش ترینشان فسیل با 3 هزار و 242 میلیارد ریال، در جایگاه دوم «هتل» با 273 میلیارد تومان و بعد «هاوایی» و «شهر هرت» و «ویلای ساحلی» و.. تا آخرین فیلم که مبلغ فروشش 26 میلیون بوده به نام «میان صخره ها» به کارگردانی مختار عبدالهی درمجموع فروش کل سینما تقریبا هزار میلیارد بوده با 26 میلیون مخاطب، در جامعه 86 میلیونی ایران، اولا رقم 26 میلونی برای 55 فیلم از طیف های مختلف در آن اکران شده قابل قبول است یا نه؟ و دوم این که آمارو ارقام جهانی چه طورند؟

در درجه اول این آمار محل شک است. با توجه به رقابتی که بین سازندگان آثار طنز بر سر این که باید آمارمان را بالا ببریم وجود دارد. همین امسال این موضوع خیلی مطرح شد، که کاری کنیم آمار جابه جا شود و بالاخره یک رکورد جدیدی به جا بگذاریم و اتفاق جدیدی را رقم بزنیم، بنابراین من خبر دارم چندتا از این فیلم ها، خودشان صندلی خریدند و سالن سینما اجاره کردند و با دستکاری در چرخه اکران فیلم خودشان را حفظ کردند و آمارسازی هم کردند، اما حتی اگر فرض کنیم که چنین چیزی نبوده (که به نظرمن قطعا بوده و در آینده می توان به آن پرداخت) این فیلم ها اعتبار و احترام به مفهوم واقعی ندارند؛ چون فیلمی که از نظر هنری جایگاهی ندارد، اصلا حساب نمی شود. از منظر تجاری هم که دستکاری و رقم سازی شده است. بعد هم مهم این است که این فیلم ها از چه طریقی به فروش رسیده اند؟ از طریق تبلیغات در شبکه های ماهواره ای؛ یعنی اگر شبکه های ماهواره ای نبود، عمرا مثلا فیلم «فسیل» یا فیلم های دیگر به همین رقم ها می رسیدند. بنابراین شما وقتی یک گزاره و معادله ای دارید که پر از اما و اگر است، اصلا به تحلیل درنمی آید و بسته نمی شود.

اگر موضوعی تاریخی را بخواهم به شما بگویم، سینمای ایران دیگر از مد افتاده است.

یعنی چه آقای درستکار؟

یک زمانی کار کردن در سینما فیلم ساختن، مدیر سینما بودن، مدیر نظام سینمایی بودن یک ارزش حساب می شد همه هم تلاش و تقلا می کردند که بهترین خودشان را عرضه کنند اما امروز با توجه به شرایطی که در سینمای ما حاکم شده با توجه به جشنواره هایی که تا این انداره دست کاری می شوند و مردم هم که علاقه ای ندارند این سینما را دنبال کنند، اساسا سینما یک عنصر از مد افتاده است و یک بخشیش جهانی است و یک بخشیش هم داخلی است که بخش مهم تری است ضمن این که فیلم ها شیفت کرده اند به سریال و سریال ها هم شیفت کرده اند به شبکه های اینترنتی و پلتفرم ها و…

این اتفاق در تمام جهان افتاده؟

در همه جوامع دنیا سینما از تک و تای قبلیش افتاده به نظرم در ایران هم که بیشتر شده است.

چرا به این سمت رفته؟

ممکن است سینما به این سمت نرفته باشد، مردم رفته باشند. ماجرا این است که مردم هنوز هم برای دیدن فیلم به سینما می روند اما سینماگر بودن دیگر احترام و افتخار نیست که من رفتم فلان فیلم را دیدم وقتی شما 10-20 تا فیلم تماشا می کنی و از هیچ کدام هم راضی بر نمی گردی دیگر به نظرم مغز باید ایراد داشته باشد که مخاطب آن وضعیت را ادامه دهد. دعوایی هم که صاحبان آثار و مدیران برسر تولید آثار و اکران آن انجام می دهند، همان ماجرای خودگویی و خود خندی است خودشان جشنواره می روند خودشان جایزه می دهند خودشان اکران می کنند، خودشان توقیف می کنند، این یک حلقه کوچکی از سینماست که فکر می کند کارهای همیشگیش را انجام می دهد اما این جریانِ همیشگی نیست و باعث شده که سینما از مد بیفتد.

برای وضعیت جامعه هنری که سینمایش از مد افتاده چه چاره ای می توان اندیشید؟

نمی توان نسخه ای پیچید ما که مدیر نیستیم، ما فقط یک منتقدیم و می توانیم تحلیل کنیم، شرایط را نمی توان یک نسخه ای برایش نوشت اما به هر حال این یک مسیله جهانی است شما یک وضعیت و امکان نمایشی جدید برایتان به وجود آمده و همه چیز را تحت تاثیر قرار داده.

همین تلویزیون ایران را نگاه کنید که امروز از حیز انتفاع ساقط شده و کسی دیگر آن را دنبال نمی کند، اگر هم نگاه کنند در شبکه های مجازی می گردند چند گاف پیدا می کنند، بنابراین دیگر کسی به تلویزیون مراجعه نمی کند.

چون با مخاطب مثلا 4درصد و 8 درصد و بیشترین مخاطب 29 درصد آن هم برای سریالی که 10 سال پیش ساخته شده دیگر به نظرشما کسی تلویزیون نگاه می کند؟

همین طور است و با آمدن پلتفرم ها و تغییر جایگاه توجه مردم سینما و عملکردهای بسیار ضعیف در سینما این حوزه از حیزانتفاع ساقط شده است و از مد افتاده ایضا تلویزیون هم از مد افتاده بنابراین مردم اگر مراجعه دارند می روند فیلم خارجی می بینند یا در همان پلتفرم ها دنبال خوراک خود می گردند خیلی هم بهتر است. سینمای ما مثل دوی ماراتنی شده که در کیلومترهای پایانی دارد با نفس نفس زدن دارد مسیر را طی می کند و وقتی به خط پایان برسد دیگر نفسی برایش نمی ماند و افتاده است به سربالایی این داستان و نمی تواند به مقصد برسد.

چرا در تمام دنیا این بلا سر سینما نیامده و بیشتر این اتفاق برای سینمای ایران افتاده است؟

به دلیل این فشارها و عصبیت ها و … وضعیتی که در ایران رخ داده و سینماگران با همه چیز قهر کرده اند طبیعی است دیگر. طایفه عظیمی از سینماگران از سینما و این وضعیت قهر کرده اند و کنار کشیده اند بعد این دوستان فکر میکنند که چیزی نیست که می رویم حسن آقا را می آوریم درستش می کنیم بعد جشنواره برگزار می کنند امسال یکی از شگفت انگیزترین جشنواره های جهان در ایران برگزار شد(می خندد) چه اتفاقی افتاد؟ نه از منتقد، نه از هییت انتخاب نه از داوری ها چیزی در آمد وهمه چیز قللابی بود . چیزی را که شما نمی توانید اصلش را برگزار کنید فرعش چه فایده ای دارد وسینماگران قهر کردند و بنابراین همین میشود وضعیت سینمای ما. ما خیلی هم نسبتی با سینمای جهانی نداریم. جشنواره اصلا برای چه برگزار می شود؟ برای مردم بعد مردم اصلا در آن حضور ندارند در درجه اول. بعد سینماگران باید گروه های الیت و متخصص باید باشند که قهرکرده اند ورفته اند و کار نمی کنند بعد عده ای از جاهای مختلف آمده اند و دارند همان کار را تقلید می کنند آیا نتیجه و خروجی همان قبلی خواهد بود ؟

وضعیت قیمت بلیط سینما چه قدر با گیشه تطابق دارد و چه قدر با وضعیت جیب مردم تطابق دارد که مخصوصا در این ایام طی یک تصمیم انقلابی شناور شده و از 40 تومان شروع می شود تا 80 هزار تومان

بلیط سینما با توجه به شرایط و ضعیت کلی و گرانی های بی امانی که وجود دارد خیلی گران نیست.

با توجه به کیفیت فیلم ها چطور؟

مفت گران است. یعنی آن فیلم ها را دیدنش مفتش گران است یعنی یک فیلمی مثل «شهرهرت» باید یک خسارت هم به مخاطب بدهد، به دلیل روح و روانی که نابود می کند بنابراین من می گویم که با توجه به این که یک ساندویچ 300 هزار تومان می شود یک بلیط 50-60 هزارتومانی گران نیست موضوع این است که نه فیلم خوبی هست نه استقبالی هست.

بالاترین آمار لورفتن فیلم در دوره ریاست آقای خزاعی بود با تقریبا 8 فیلم. اول این که این آمار چه قدر بزرگ است و چه قدر می تواند به گیشه سینما و هنرمندانمان خسارت جدی و بزرگی وارد کند چه از لحاظ مالی و چه از لحاظ فرهنگی؟

خسارت این ها امروز دیده نمی شود و بعدا معلوم خواهد شد شما دارید زود قضاوت می کنید و باید صبر کنید تا ببینید که این آسیب ها گسترده تر از این حرف هاست و نمی شود خیلی امروز به آن نگاه دقیقی کرد و یک ارزیابی دقیق از ان داشت حالا به نظرم هنوز خیلی زود است برای قضاوت کردن.

درباره لو رفتن فیلم ها صحبت کنیم؟

این لو رفتن فیلم ها که به نظرم محصول خودشان و کارهایی که خودشان می خواهند است.

خود سازندگان یا خود مسیولان سازمان سینمایی؟

به طور کلی سینما یک پدیده از مد افتاده است و خیلی هم فرقی نمی کند که این فیلم ها لو برود یا نه. آیا این لو رفتن ها اصلا برای کسی مهم بود؟

نه. خود عواملشان هم گفتند اگر می بینید ببینیند نوش جانتان

چون می گویند که باز شاید این طور فیلممان دیده شود چون اجازه دیده شدن که داده نمی شود.

اگر از حق نگذریم آقای درستکار اتفاقا فیلم هایی که لو رفتند نسبتا قابل قبول بودند البته در قیاس با بقیه فیلم هایی که روی پرده سینما هستند همان برادران لیلا، جنگ جهانی سوم، اورکا و … خیلی فیلم امسال لو رفت که از شمارش خارج است اما بازهم این طور نیست که به نفع سازندگان شده باشد.

لو رفتن فیلم ها و ناراحت نشدن مسیولین و سینماگران و حتی استقبال نشدن از فیلم های لورفته برای این است که سینما یک پدیده از مد افتاده است یک زمانی هر اتفاقی در سینما معنا داشت.

خیلی ها گفتند اگر در سینما و عرصه هنر کار باشد و درآمد خوب باشد هنرمندان و سلبریتی های ما ناچار نمی شوند که برای یک قران پول بروند کار تبلیغاتی انجام دهند، درست است؟

البته هنرمندان اصلی ما این کار را نمی کنند این ها را کسانی انجام می دهند که نسبت به سینما یا عرصه هنر بی هنرند و هنرمندان واقعی ما این کار را نمی کنند.

واقعا در طی این سال ها چه اتفاقاتی افتاد که ما که در طی سال های گذشته چهره های شناخته شده ای مثل عباس کیارستمی را داشتیم ما مهرجویی را داشتیم ما بیضایی و اصغر فرهادی را داشتیم چه اتفاقی افتاد که ما همه این ها را از دست دادیم و هیچ بازتولیدی هم نداریم مگر می شود جامعه ای که تا این اندازه استادان قوی داشته نتواند شاگردان خوبی تربیت کند؟

سیستم که نگاه بد دارد به کس و کاران خودش همین می شود این اتفاق حاصل یکی دو روز نیست فرض کنید باغی دارید که یک گوشه اش آباد باشد یک گوشه اش ویرانه باشد آب و هوای باغ یکی است و همه جایش شبیه هم است شما یک سرزمینی دارید که همه چیزش یک طور است. در چنین کشوری با چنین اوضاعی تیم فوتبال قهرمان می شود یا آثارش به فستیوال ها راه پیدا می کنند؟ وقتی یک کاری به فستیوال راه پیدا می کند به جای این که خوشحال شود ناراحت می شود بعد وقتی که یک معاون سینمایی خوب دارد برمی دارند یک فرد به درد نخور را می گذارند به همین ترتیب این وضعیت دومینو وار ادامه پیدا می کند.

245245