ایران، برنده رقابت کریدوری – سفیر افلاک

قرارداد چابهار برای ایران، معامله دو سر برد است که فرصت داشتن تجارت منطقه ای و به دست آوردن بازارهای پرسود را برای منابع طبیعی این کشور فراهم می کند.

به گزارش سفیر افلاک، آنچه می خوانید گزارش «جام جم» از اهمیت قرارداد ایران و هند در توسعه چابهار است؛چابهار به عنوان تنها بندر اقیانوسی ایران، از بنادر مهم جنوب کشور به شمار می رود که در بخش شمالی دریای عمان قرار گرفته است و به علت برخورداری از موقعیت استراتژیک و دستیابی به آب های آزاد بین المللی، جایگاه ویژه ای در مبادلات ایران با سایر کشورهای منطقه دارد.

براساس پیش بینی محققان سازمان ملل در زمینه حمل و نقل بین المللی، حدود نیمی از حمل و نقل جهان میان خاور دور با سایر نقاط دنیا از این موقعیت مهم و استراتژیک انجام می شود. بنا بر نظر کارشناسان سازمان ملل از مجموع سه کریدور حمل و نقل جهانی، دو کریدور از ایران می گذرد و چابهار، نقطه عبور جنوبی ترین کریدور شرقی ـ غربی جهان است که از «دروازه ابریشم» در چین آغاز و پس از گذر از سرزمین آسیای جنوب شرقی، وارد هندوستان شده و با پوشش مهم ترین شهرهای این ناحیه مانند کلکته، ناکپور، جایپور، حصیرآباد، کراچی و بن قاسم به چابهار می رسد.

بندرچابهار یکی از نقاط کلیدی در حاشیه خلیج فارس و دریای عمان است که به علت نزدیکی به کشورهایی نظیر افغانستان، پاکستان و آسیای میانه، موقعیت مناسبی برای ترانزیت کالا دارد و نقش مهمی در کریدور شمال  – جنوب، ایفا می کند.این بندر ارزشمند در مسیر ترانزیتی شرق – غرب قرار گرفته و تاثیرات مختلف اقتصادی و جغرافیایی در زمینه ترانزیت و ترانشیب دارد و از همین رو از دیرباز به دلیل استقرار در کنار دریای عمان، کانون داد و ستد و تجارت و دریانوردی بوده است بنابراین تعجبی ندارد که قرارداد10ساله ایران وهند برای توسعه بندر چابهار که ظرفیت بسیار زیادی برای توسعه و پیشرفت دارد، تا این حد زیر ذره بین قرارداشته باشد وحتی سنگ اندازی هایی برای عدم انعقاد این قرارداد صورت گیردامااین قراردادکه ارزشی بیش از370میلیون دلاردارد،بالاخره پس ازفراز و نشیب های متعدد با هدف تجهیز و بهره برداری ازپایانه های کانتینری و کالای عمومی بندر شهید بهشتی چابهاربه امضارسیده ومقرر شد شرکت «ایندیا پورت گلوبال لیمیتد» ضمن سرمایه گذاری120میلیون دلاری دراین بندر،250میلیون دلار دیگر را نیز به تامین مالی این پروژه اختصاص دهد. 
   
سنگ اندازی آمریکا برای توسعه بندر چابهار

سال 2016 که دهلی نو، تهران و کابل توافقنامه سه جانبه ای را برای توسعه بندر چابهار امضا کردند، آمریکا این بندر را از رژیم تحریم های خود علیه ایران مستثنی کرده بود؛ وزارت خارجه آمریکا در آن زمان گفته بود که این استراتژی بر حمایت از توسعه اقتصادی افغانستان و «مشارکت نزدیک» با هند تاکید دارد؛ این توافق حتی زمانی که آمریکا از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) یا توافق هسته ای ایران در سال 2018 خارج شد و تحریم های تازه ای را علیه ایران اعلام کرد که منجر به توقف کامل خرید نفت خام ایران توسط هند شد، واشنگتن توسعه بندر چابهار را از تحریم های در چارچوب سیاست «فشار حداکثری» علیه ایران، مستثنی کرد اما به نظر می رسد، تغییرات ژیوپلیتیک منطقه و جهان طی دو سال اخیر( پس از جنگ بین روسیه و اوکراین و جنگ غزه) باعث شده تا کاخ سفید، سیاست خود را نسبت به معافیت تحریمی بندرچابهار تغییر دهد. 

ودانت پاتل، معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا پس از امضای قرارداد توسعه بندر چابهار بین ایران و هند در روز دوشنبه، در پاسخ به سوالی در یک نشست خبری عادی در وزارت خارجه آمریکا درباره این قرارداد گفت که تحریم های آمریکا علیه ایران «به قوت خود باقی است و ما به اجرای آنها ادامه خواهیم داد.»پاتل افزود که آمریکا تاکید کرده است که «هر نهاد و هر کسی که به معامله تجاری با ایران فکر می کند، باید از خطر بالقوه تحریم ها آگاه باشد.» وزیر خارجه هند نیز در واکنش به اظهارات آمریکایی ها گفت: «من برخی از اظهارات بیان شده را دیدم اما فکر می کنم مساله برقراری ارتباط، متقاعد کردن و درک افراد است تا به این نتیجه برسند که این قرارداد به نفع همه است. من فکر می کنم نباید دید محدودی نسبت به آن وجود داشته باشد. نظر آمریکایی ها در گذشته اینچنین نبوده است. اگر به نگرش خود واشنگتن نسبت به بندر چابهار نگاه کنید، معترف بوده است که چابهار اهمیت زیادی دارد؛ ما روی این مساله کار خواهیم کرد.» موضعی که هند مقهور آن نشده است و با بررسی منافع ملی و منطقه ای خود و سایر شرکای اقتصادی در این مسیر قدم گذاشته است. بدون تردید روابط میان ایران وهند پس ازامضای این قرارداد10ساله وارد فاز جدیدی شده و منجر به توسعه مبادلات تجاری می شود ومنافع زیادی رانصیب طرفین می کند؛ تعبیر اتل بیهاری وجپایی ، نخست وزیر سابق هند که می گوید: شما می توانید دوستان خود راعوض کنید اماهمسایگان تان رانه؛ گویای وضعیت کنونی هندی ها برای حضور در این توافق و اولویت دادن آنها به حفظ روابط صمیمی با همسایگان است تا به استقرار صلح و همزیستی مسالمت آمیز در منطقه شرق آسیا کمک کند. 
   
منافع قرارداد چابهار در رسانه های جهانی

پروژه چابهار دستیابی به فرصت های اقتصادی در منطقه و بازارهای آسیای میانه را برای هند ایجاد خواهد کرد. هند همچنین از این راه می تواند به بازار افغانستان و تجارت با این کشور دست یابد. این پروژه همچنین به کاهش هزینه های حمل و نقل، واردات نفت خام، اوره و خشکبار با قیمتی بسیار کمتر کمک می کند. قرارداد چابهار برای ایران، معامله دو سر برد است که فرصت داشتن تجارت منطقه ای و به دست آوردن بازارهای پرسود را برای منابع طبیعی این کشور فراهم می کند. این پروژه همچنین موجب جذب سرمایه از کشورهای دیگر به ایران و ارتقادهنده نقش ایران در منطقه به عنوان یک بازیگر کلیدی است. به علاوه، بندر چابهار موجب ایجاد شغل بیشتر برای جوانان ایرانی می شود. تشریک مساعی دو کشور در عملیاتی کردن اهداف موافقت نامه بین المللی حمل و نقل در کریدورشمال – جنوب، موافقت نامه ترانزیتی سه جانبه ایران، هند و افغانستان با محوریت بندر چابهار و توسعه همکاری های ترانزیتی و حمل و نقل چندوجهی بین ایران و هند در منطقه آسیای مرکزی در چارچوب اهداف همکاری های راهبردی هند و آسیای میانه از دیگر منافع این قرارداد در منطقه است که کمک شایانی به تقویت و تسهیل همکاری های ترانزیتی هند و افغانستان ازطریق ایران،توسعه محورشرق وسواحل مکران،توسعه همکاری های منطقه ای ایران،هندوروسیه برای سرمایه گذاری های مشترک در تکمیل زیربناهای منطقه ای حمل و نقل و ترانزیت می کند. ارزیابی قرارداد 10ساله ایران و هند بازتاب گسترده ای نیز در رسانه ها داشت. رویترز در این باره نوشت: وزیر کشتیرانی هند، «قرارداد حیاتی» را با ایران امضا کرد که اجاره طولانی مدت بندر چابهار را به هند می دهد. هند در نظر دارد بندر چابهار را به یک مرکز ترانزیتی تحت کریدور بین المللی حمل و نقل شمال – جنوب ( INSTC) برای دسترسی به کشورهای CIS تبدیل کند. هند خواهان صرفه جویی در جابه جایی بار با آسیای مرکزی است و بندر چابهار به عنوان یک مرکز ترانزیت تجاری برای منطقه عمل می کند. بلومبرگ نیز در گزارشی کوتاه به انعکاس خبر امضای این توافق میان ایران و هند اشاره کرده و نوشت: امضای قرارداد 10ساله هند با ایران برای توسعه بندر چابهار موجب هموار شدن زمینه سرمایه گذاری های مهم تر خواهد شد. انتظار می رود که توافق جدید، راه را برای سرمایه گذاری های مهم تر در بندر هموار کند؛ چیزی که سوبرامانیام جایشانکار، وزیر خارجه هند نیز در کنفرانسی که در بمبیی برگزار شد، از آن سخن گفته است.توسعه بندر چابهار و ایفای نقش ویژه ایران در حوزه ترانزیت، کشورمان را به یکی از اصلی ترین بازیگران تجارت بین الملل در منطقه تبدیل می کند؛ موضوعی که آمریکا و رژیم صهیونیستی با انواع و اقسام ترفندها درصدد به حاشیه بردن ظرفیت های اقتصادی و تجاری ایران بودند تا به این ترتیب مانع توسعه و نقش آفرینی ایران شوند؛ مساله ای که مثل پروژه های خرابکارانه دیگر، محکوم به شکست شده و نقش ایران در نظم جدید منطقه ای را تقویت کرد. 

تمایل 20 ساله هند برای سرمایه گذاری در بندر چابهار

حدود دو دهه از تمایل هند به سرمایه گذاری در بندر چابهار می گذرد تا آن که در سال 2016 همزمان با اجرای برجام در سفر نارندرا مودی، نخست وزیر هند و اشرف غنی، رییس جمهوری افغانستان به تهران، توافق سه جانبه کریدور حمل ونقل بین المللی میان سه کشور امضا و هندوستان متعهد به سرمایه گذاری در بندر چابهار شد. البته انتظار می رفت هند علاوه بر این بندر، در خط آهن چابهار و زاهدان و پس از آن تا مرز سرخس و ترکمنستان نقش آفرینی کند. همان زمان هند اعلام کرد قصد دارد 20 میلیون دلار در توسعه زیرساخت های راه آهن چابهار – زاهدان سرمایه گذاری کند. این خط آهن بخشی از کریدور بین المللی حمل ونقل شمال- جنوب INTC است که شهر مومبای هند را به سنت پطرزبورگ روسیه متصل می کند اما با وجود اهمیت استراتژیک بندر چابهار به عنوان دروازه ورودی هند به افغانستان، آسیای مرکزی و کشورهای مشترک المنافع در طول چهار سال گذشته و با وجود کسب مجوز از آمریکایی ها، پیشرفت نامحسوسی در توسعه این بندر داشته است. اخیرا به واسطه تحولات بین المللی و منطقه ای شاهد تحرکاتی از سوی هند و ازبکستان در نشست ها، موضوع سرمایه گذاری هند در منطقه چابهار و نوار ساحلی مکران طی دو دهه گذشته همواره مطرح بوده است اما هیچ گاه به مرحله اجرایی نرسید. در سال 95 بود که قرار ایران با هند برای توسعه بندر شهید بهشتی چابهار در دستور کار دولت وقت قرار گرفت؛ پروژه ای که بنا داشت با تجهیز فعالیت های دریایی و بندری چابهار به افغانستان و هند امکان دهد تجارت دریایی خود را ارزان تر، گسترده تر و امن تر کرده و بتوانند مراودات دریایی خود را از سایه پاکستان و دو بندر فعال آن در اقیانوس هند خارج کنند و از طرفی هدف ایران از توسعه بندر چابهار، توسعه سواحل مکران و محور شرق و بهره مندی مردم کشور از مواهب دریا و همچنین بهبود پیوندهای منطقه با کشورهای منطقه بود اما همزمان با آغاز تحریم های اقتصادی آمریکا علیه ایران در سال 1397، هند از ایفای تعهدات خود مبنی بر سرمایه گذاری به منظور توسعه این منطقه سر باز زد؛ مساله ای که سوبرا مانیام جایشانکار، وزیر خارجه هند در اظهارات اخیرش به آن گریزی زده و با ذکر این نکته که آمریکا در گذشته بر اهمیت چابهار صحه گذاشته، تاکید کرد که نباید در این موضوع «تنگ نظر» بود و هند تلاش خواهد کرد که واشنگتن چشم انداز بزرگ تری را در این قرارداد در نظر بگیرد. 
 

پایان خبر سفیر افلاک