روزگار سخت اخراجی ها – سفیر افلاک

ممکن است یک بازیگر، فیلمساز یا حتی یک مجری تلویزیونی بخواهد جایگاه و شانی متفاوت از آن چیزی که در ایران داشته را در جایی دیگر از این کره خاکی تجربه کند و فی نفسه، این خواسته محل اشکال نیست. اما ایراد از جایی شروع می شود که همین مهاجرت کرده ها، متصل به جریانات سیاسی در خارج از مرزها می شوند و بیش از آنکه آرتیست باشند آرام آرام تبدیل به کاراکتر یا ابزارهای سیاسی شوند.

به گزارش سفیر افلاک، فرهیختگان نوشت: ادعای مصلح اجتماعی بودن و داشتن ایده هایی به نفع جامعه ایران، نمی تواند دلیل محکمی باشد بر اینکه درگیر جریانات سیاسی مسلط در خارج مرزها نشوند. عمده شهرت این جماعت به واسطه اعتباری است که با حضور در پهنه ایران فرهنگی به دست آمده و اگر بخواهند خارج از این چهارچوب نقش آفرینی کنند باید زمینه های هویتی جدیدی برای خودشان فراهم کنند که در اغلب موارد ناکام خواهند شد و روزگار سختی برایشان به ارمغان خواهد آورد. آنها مجبورند برای کسب اعتباری مجدد در بزنگاه های مختلف، خود و برندشان را خرج کنش های سیاسی و اجتماعی کنند اما در این نقطه با چالش اساسی مواجه خواهند شد و آنها را دچار خطاهای شناختی نسبت به شرایط داخلی ایران می کند. به نمونه اخیری که برای گلشیفته فراهانی پیش آمد، نگاه کنید. این بازیگر مهاجرت کرده در آخرین پست اینستاگرامش تصویری را منتشر کرد که با واکنش کاربران فضای مجازی مواجه شد. این تصویر که در روزهای اخیر توسط رسانه های برانداز طراحی شده، تلاش داشت شهادت رییس جمهور را به قضایای پاییز 1401 گره بزند. نکته قابل تامل اینکه گلشیفته فراهانی بعد از انتشار این پست با دیوار سخت واقعیت امروز ایران مواجه شد. کاربران فضای مجازی با درج نظرات شان در زیر این پست، حمایت شان را از رییس جمهور و دیگر همراهان شهیدش اعلام کردند. واضح است کسانی که می خواهند کار سیاسی کنند، ابتدا باید نسبت به تغییرات سیاسی و اجتماعی ایران خودشان را به روز نگه دارند تا کمتر دچار خطاهای محاسباتی شوند و برای فردی مثل گلشیفته فراهانی که بیشتر دستگاه کپی از روی دست جریان های سیاسی خارج است، بروز این خطا بیشتر هم خواهد شد.

گلشیفته و بازی در دنیای سیاست!
وقتی که در ایران حضور داشت، دوران پرافتخار بازیگری اش بیشتر بود تا آن چیزی که این روزها برای خودش رقم زده است. او با پا گذاشتن در دنیای سیاست و انتخابی که در خارج از ایران داشت، باعث شد روز و روزگار دیگری برایش رقم بخورد. آرام آرام خودش را از موقعیت یک آرتیست خارج کرد و در شمایل یک صاحب نظر سیاسی و اجتماعی ظاهر شد. البته تریبون او فقط شبکه اجتماعی نبود و از رویدادها و برنامه های تلویزیونی و موقعیت های مختلف برای ابراز واکنش هایش استفاده می کرد. او پاییز 1401 در ایران نبود اما به یکی از فعالان رسانه ای تبدیل شد تا بر التهابات داخل ایران بدمد. واضح است که در چنین شرایطی موقعیت های تازه هم برایش فراهم شد؛ او اسفندماه 1401 به عنوان داور فستیوال فیلم برلین انتخاب شد و در یکی از نشست های خبری با حضور رییس هیات داوران برلیناله گفت: «وقتی در خاورمیانه به دنیا آمده باشید، شما در کثافت (مدفوع) به دنیا آمده اید. شما در یک منطقه ژیوپلیتیک به دنیا آمده اید و به ریشه های آن متصل هستید که به آن جای شیطانی متصل است؛ بدترین جای زمین که همه بدی ها به آن نسبت داده می شود و دنیا نیازش دارد تا بدی ها را به آن نسبت بدهد، تا برای آن اسلحه بسازد و ارتش ها را مجهز کند، تا جنگ ایجاد کند و شما در چنین جایی به دنیا آمده اید؛ آن هم به عنوان یک هنرمند و بازیگر.» این اظهارات فراهانی با واکنش های زیادی در فضای مجازی مواجه شد. مسیر سیاسی که این بازیگر انتخاب کرده بود رفته رفته چهره تازه ای از خودش را نشان می داد. اواسط اسفندماه یک رسانه فرانسوی عکس هایی از دیدار گلشیفته فراهانی با برنارد لوی منتشر کرد. برنارد لوی، افسر یهودی ساکن فرانسه است که ایده های تجزیه طلبانه او مشهور است و بعد از این دیدار دوباره سیل انتقادات به او مطرح شد اما فراهانی در جواب این انتقادات فقط به این جمله بسنده کرد: «این وصله ها به من نمی چسبه.» بااین حال او در مصاحبه ای با یک شبکه فرانسوی گفته بود: «کردستان عراق نداریم، کردستان آزاد شده و یک کشور مستقل است» و در ادامه به نقشه کردستان آزاد اشاره کرد که بخشی از ایران هم در آن دیده می شد!

مهناز افشار و دست خالی در  بهشت دنیای آزاد

سال 1379 فیلمساز 42 ساله ای که دومین اثر بلند سینمایی اش را می ساخت، از دو بازیگر جوان و ناشناخته استفاده کرد که اولین حضورشان در مقابل دوربین سینما را تجربه می کردند. نادر مقدس که پس از آن چهار فیلم دیگر هم ساخت و هیچ کدام توجهات را به خودشان جلب نکرد، با «شور عشق»، یعنی دومین فیلمش که پرفروش ترین اثر سال هم شد، دو چهره جوان و بسیار مشهور را به سینمای ایران معرفی کرد؛ بهرام رادان و مهناز افشار. هیچ کدام از این دو هنرپیشه توانایی های فنی بالایی نداشتند و مربوط به دورانی می شدند که تاکید روی ویژگی های ظاهری یک هنرپیشه، می توانست در مطرح شدن او نقشی بسیار کلیدی داشته باشد. افشار اما همان اول کار در مسیری قرار گرفت که انتظارش می رفت. او به خاطر شباهتی که چهره اش به فایقه آتشین، یکی از خواننده های پیش از انقلاب داشت، مورد توجه قرار گرفت و پس از مدتی به زوج هنری محمدرضا گلزار تبدیل شد که او هم تنها به دلیل ویژگی های ظاهری اش هنرپیشه مطرحی شده بود.
افشار وقتی قرار شد صاحب فرزند شود، به آلمان سفر کرد تا بتواند برای کودکش تابعیت آن کشور را بگیرد و پس از مدتی پرونده ای برای یاسین رامین درخصوص ورود شیرخشک های آلوده به کشور باز شد و باران اتهامات حتی یک کوک آب نکشیده در جامه های او و همسرش باقی نگذاشت. موازی با این اتفاقات، دوران اوج سلبریتی ها هم داشت تمام می شد و واکنش های اجتماعی به رفتارهایی از این قبیل، جنسی متفاوت پیدا می کرد. افشار یک روز در توییتر به شعار وحدت گرایانه مردم ایران و عراق واکنش منفی نشان می داد و روز دیگر عکسی از خودش منتشر می کرد که در ورزشگاه، لیدر تماشاچیان والیبال زنان شده است. این رفتارهای مجازی او سرانجام به اینجا کشید که به توییتی از یک روحانی راجع به دختران ایرانی واکنش نشان داد. چند روزی از این حرکت افشار نگذشته بود که شخصی با اسلحه یک روحانی دیگر را در واکنش به این قضیه به شهادت رساند. بعد مشخص شد توییتی که افشار به آن واکنش نشان داد، جعلی بوده و حتی آن شخص روحانی از مهناز افشار به همین دلیل شکایت کرده بود.
مهناز افشار پیش از دادگاهی شدن همسرش یاسین رامین، بارها تاکید کرد تا صدور حکم دادگاه صبر می کند و اگر جرم او ثابت شد، صحبت منتقدان را می پذیرد، اما خودش برای حضور در دادگاه به ایران برنگشت. خبر حضور مهناز افشار در برنامه «پرشین گات تلنت» شبکه تلویزیونی MBC Persia در استکهلم مشخص کرد که او چهارمین داور این شو است و او دیگر به ایران بازنخواهد گشت. این بازیگر اوایل اردیبهشت ماه 1402 در صفحه اینستاگرام خود تصاویری منتشر کرد که با واکنش منفی کاربران فضای مجازی مواجه شد. او کنار یک چمدان با شعار زن، زندگی، آزادی ایستاده بود که روی آن نوشته بود: «عزیزان بسیاری از این چمدان ها خواستند و از کمپانی خواستم برای همه شما تخفیف بگذارد.» او کد تخفیفی را هم روی تصویر گذاشته بود تا فالوورهایش این چمدان را بخرند! اما انتهای کار مهناز افشار را باید آنجایی دانست که در مصاحبه ای در سال 1402 می گوید: «برای من که کارنامه فعالی در سینمای ایران داشتم، بحران بیکاری پس از مهاجرت، دوران سختی را برایم رقم زد و مرا به ورطه ناامیدی و بی اعتمادی در غربت کشاند. باید بگویم که داغ بودم و نفهمیدم!» او در این مصاحبه از وجود سانسورهای گاه وبی گاه در ایران شکایت می کند اما بیان نمی کند که چرا در دوزخ داخل بیش از 30 فیلم بازی کرده ولی از زمانی که پا به بهشت دنیای آزاد گذاشته سهمی به جز مصاحبه و خاطره بازی از ایام پرفتوح حضورش در کشور نصیبش نشده است؟

رسول اف برای که فیلم می سازد؟

اولین حضورش در سینما با عنوان دستیار کارگردان در فیلم «دختری با کفش های کتانی» بود، اولین فیلم بلندش را در سال 1380 به نام «گاگومان» کارگردانی کرد که البته مستند داستانی بود و توانست از جشنواره فیلم فجر جایزه بگیرد. «جزیره آهنی» سال 1383، «به امید دیدار» سال 1390، «دست نوشته ها نمی سوزند» سال 1392، «لِرد» سال 1395 و «شیطان وجود ندارد» در سال 1398 ساخته های او در ایران هستند. «دانه انجیر معابد» آخرین ساخته اوست که در ایران و در خفا و بدون مجوز تولید و این روزها در جشنواره فیلم کن رونمایی شده است.
چند روز پیش در مورد فیلمسازی او نوشتیم که رسول اف از نظر فن قصه گویی و توانایی کارگردانی، فیلمساز قابل توجهی نیست و حتی نظرگاه سیاسی او هم سطحی و دم دستی است. فیلم های او نه با لحنی ظریف و عمیق، بلکه با زردترین و کلیشه ای ترین لحن اپوزیک سعی در ابراز مخالفت با ساختار جمهوری اسلامی دارند و طبیعتا این لحن و این سبک از بیان، بیشتر از اینکه به کار تاثیرگذاری نرم و تا حد ممکن نامحسوس روی ذهن مخاطبان ایرانی بیاید، باید کاربردهای دیگری داشته باشد. از فیلمسازی محمد رسول اف و افراد دیگری مثل او فقط با انگیزه همین خبرسازی ها حمایت می شود وگرنه اینکه آثار او بتوانند روی ذهن بخشی از جامعه ایران کار کنند و نظرشان را نسبت به حکومت منفی کنند یا نگاه های منفی را از آنچه هست شدت و عمق بیشتری بدهند، چیزی نیست که بتوان از چنین کارگردان ضعیفی توقع داشت.
رسول اف در گفت وگویی که با BBC فارسی داشت، بیان کرد: «هیچ وقت دنبال مخاطب وسیع نبوده و همیشه تلاش کرده داستان هایی را که مورد علاقه خودش بوده با تماشاگرانی که دغدغه های مشابه دارند به اشتراک بگذارد.» با توجه به مسیری که او در فیلمسازی انتخاب کرده و فستیوال های خارجی را مقصد اصلی فیلم هایش قرار داده، می توان فهمید چرا برای او مخاطب عمومی معیار نیست.
رسول اف که تمایلی به بازگشت به ایران ندارد، این روزها مصاحبه عجیبی با ورایتی داشته و از کشورهای جهان خواسته است تا فشارهای بین المللی به ایران بیشتر شود. او در همین مصاحبه مدعی شده که همچنان می خواهد داستان هایی از داخل ایران را به مردم جهان انتقال دهد و برای همین از ایران رفته است تا شرایط برای ساخت فیلمش مهیا باشد. شما در همین یک جمله ساده می توانید رد چند تناقض را بیابید. اولین و واضح ترین تناقضش ادعای او در رابطه با بیان قصه هایی از مردم ایران است؛ قصه هایی که از سوی مخاطب داخل ایران نه تنها خریداری نداشته، بلکه خود فیلمساز هم به دنبال نمایش آثارش برای مخاطب عمومی نبوده و در جشنواره های خارجی مورد توجه قرار گرفته و حتما ممنوع الکاری او در توجه جشنواره های خارجی تاثیرگذار بوده است.
ادعای برای مردم کار کردن، برای مردم ساختن و درکنار مردم بودن، از آن حرف هایی است که همه اینهایی که از کشور خارج می شوند، می گویند اما اولین واکنش شان تحریم بیشتر برای ایران است، این تعبیر درکنار مردم بودن جدید است که این آدم ها تصویرش می کنند.

سینا ولی الله و ادعای استقلال

سینا ولی الله در ایران گوینده رادیو و گزارشگر ورزشی بود. او از سال 85 از ایران خارج شد و شروع به ساخت برنامه در شبکه های ماهواره ای کرد. او از سال 92 و نخستین بار در شبکه ماهواره ای فارسی وان، تولید و پخش برنامه «چندشنبه با سینا» را شروع کرد. با تعطیلی این شبکه در سال 95 این برنامه را با اندکی تغییر به رادیو جوان منتقل کرد. سال 97 او برای دومین بار برنامه خود را تعطیل کرد و سپس به استخدام شبکه MBC Persia درآمد. چندشنبه با سینا از بهمن 97 در این شبکه پخش هفتگی خود را از سر گرفت. این برنامه بارها با تعطیلی های موقتی در همین شبکه مواجه شد اما تعطیلی این هفته آن در شبکه MBC Persia سروصدای زیادی به پا کرد، به ویژه اینکه ولی الله قسمت جدید برنامه اش را در بستر اینترنت و در کانال یوتیوب هم منتشر کرد. او در برنامه جدیدش توهین های آشکار و واضحی را علیه رییس جمهور شهید دارد و گفته می شود حامیان مالی این شبکه مانع از پخش این قسمت از برنامه شده اند. برخی رسانه ها مدعی شده اند ازسرگیری روابط دیپلماتیک بین ایران و عربستان، علت اصلی ممانعت این شبکه از پخش قسمت جدید این برنامه با سوژه شهادت رییس جمهور و هیات همراه بوده است. هنوز نقل قول موثقی از سوی ولی الله در این خصوص وجود ندارد. او در صفحات شخصی خود بدون اعلام چرایی این اتفاق، تنها به پخش اختصاصی قسمت جدید برنامه اش در یوتیوب شخصی خود اشاره کرده که اتفاقی بی سابقه در دوران پخش این برنامه است. شبکه MBC Persia متعلق به «شرکت رسانه ای خاورمیانه» مستقر در عربستان سعودی و امارات متحده عربی است و باید دید در آینده این برنامه از این شبکه پخش خواهد شد یا سینا ولی الله دوباره مجبور است برای برنامه اش دنبال یک شبکه جدید بگردد.

حمید فرخ نژاد و پهلو گرفتن کنار پهلوی!

می گوید برای شعار «نه به دیکتاتور» از کشور گریخته است تا بیشتر در کنار مردم باشد! اما در همان زمانی که این شعارها را می داد، عکس رضا پهلوی را در صفحه اینستاگرامش گذاشت و از خانواده شاه مخلوع اعلام حمایت کرد و از مخاطبانش خواست تا او را دنبال کنند. این اقدام فرخ نژاد اگرچه مورد استقبال سلطنت طلب ها قرار گرفت، اما بسیاری از کاربران به آن واکنش منفی نشان دادند. کاربران با یادآوری حرف هایی که فرخ نژاد در مورد دیکتاتوری بیان کرده بود، این سوال را مطرح کردند که پدر و پدربزرگ رضا پهلوی در کدام انتخابات شرکت کردند و رای آوردند که او بخواهد در ایران دموکراسی برقرار کند؟
حمید فرخ نژاد وقتی 21 ساله بود با نقشی فرعی و کوتاه در فیلم «در کوچه های عشق» از خسرو سینایی به سینما آمد. حدود یک دهه طول کشید تا او بتواند فیلم بعدی اش را بازی کند؛ «عروس آتش» که خودش در آن نویسنده هم بود و نقش اول را داشت. در ابتدای دهه 80 با بازی در «ارتفاع پست» به کارگردانی ابراهیم حاتمی کیا موقعیت خودش را به عنوان یک بازیگر در سینما تثبیت کرد. او در طول این سال ها بازیگر 44 فیلم سینمایی، چهار سریال تلویزیونی و چهار سریال در شبکه نمایش خانگی بود و بعد از اینکه دستمزد میلیاردی اش برای بازی در فیلم چهل وپنجم را گرفت، به گمان اینکه شرایط سیاسی ایران بعد از پاییز 1401 دگرگون خواهد شد، از ایران رفت. بازیگری که حضور حداکثری در فیلم و سریال های ایران داشت، در این مدتی که از ایران خارج شده، نه تنها حضور موفق و چشمگیری در فضای هنری نداشته، بلکه در منفعل ترین حالات ممکن خودش قرار گرفته است. او و همراهانش در آمریکا یک تیاتر روی صحنه بردند که برایشان موفقیتی نداشت. حتی یکی از اجراهایشان که قرار بود در بیست ویکم اکتبر در سالن تیلس سنتر نیویورک روی صحنه برود، به دلیل فروش نرفتن بلیت ها، لغو شد! او مصاحبه ای پر از تناقض با شبکه ایران اینترنشنال داشت که بعد از این مصاحبه شهرام همایون از حامیان پهلوی حمله تندی به او کرد و گفت فرخ نژاد پول گرفته است. دنیایی که فرخ نژاد در کنار پهلوی برای خودش ساخته، آنقدر کاذب و ساختگی است که حتی از دور هم مضحک شده است.

به دنبال هویت از دست رفته

اشکان خطیبی از اواخر دهه 70 به عنوان بازیگر میهمان در مجموعه تلویزیونی «همسفر» وارد تلویزیون شد. خطیبی در عرصه های مختلفی مانند بازیگری، خوانندگی، مجری گری و کارگردانی ورود کرد. طی دو دهه فعالیت هنری اش کفه فعالیت خطیبی در تلویزیون، سنگین تر از حضورش در سینما بود. مسیری که خطیبی برای بازیگری طی کرد، فقط محدود به ایفای نقش در آثار سینمایی و تلویزیونی نبود و از جایی به بعد تیم های جوان بازیگری را دور خود جمع کرد و نقش مربی بازیگران جوان را به عهده گرفت. یکی از نمونه های مشهور ایفای چنین نقشی در برنامه خندوانه بود. او در کنار دوست قدیمی اش رامبد جوان، ایده های خلاقانه ای را به کار اضافه کرد و در بخش «خنداننده شو» که هدفش معرفی استنداپ کمدین ها بود، در جایگاه مربی قرار گرفت و توانست در ورود کمدین های جدید موثر باشد. خطیبی بعد از اتفاقات 1401 از ایران به ایتالیا مهاجرت کرد. این اواخر، خطیبی در مصاحبه ای با رادیو فردا از شرایط سخت زندگی در اروپا گفت: «خودم به همه چیز پشت پا زدم؛ در ایران همه چیز داشتم و مدیر بودم. اگر اشتباه کردیم همگی با هم اشتباه کردیم. زندگی در اروپا کار راحتی نیست؛ اینجا به بیماری C-PTSD مبتلا شدم و تحت درمانم؛ نه بدنم و نه ذهنم دیگر توانایی کار کردن ندارد! اصلا از کیفیت کارهایی که در خارج از ایران کردم راضی نیستم و حدود 6 سال است که روی صحنه نرفته ام. سخت است، واقعا سخت است؛ بهایی که من دادم به قیمت از دست دادن خانواده ام تمام شد!»

برزو ارجمند و احسان کرمی؛ رفیق زمان طرد شدن

اجرای تیاتر پازل در شهرهای آمریکا، کانادا و استرالیا باعث شد که برزو ارجمند و احسان کرمی به عنوان زوج های هنری کنار هم بیشتر دیده شوند. مسیر سیاسی شدن برای آنها اتفاقی نبود و از مدت ها قبل از اتفاقات پاییز 1401، می شد حدس زد که این دو قرار است حرفه خود را عوض کنند و به بلندگوهایی تبدیل شوند که شعارهای سیاسی می دهند. مدت ها قبل از اتفاقات سیاسی پاییز 1401 برزو ارجمند و احسان کرمی، فعالیت رسانه ای شان را بیشتر از قبل کردند. آنها به بهانه های مختلف، فاصله گذاری شان را با ساختارهای حاکمیتی پررنگ می کردند و داعیه همراهی با مردم داشتند. اگرچه این ادعاها از جانب مردم پذیرفته نمی شد و گاهی با تمسخر همراه بود. مثلا در فضای مجازی برای مردم آبادان و حادثه متروپل سوگواری می کردند اما در روز عزای ملی برای قربانیان این فاجعه، تصاویری از رقص و پایکوبی شان در جشن ازدواج ساسی مانکن، خواننده لس آنجلسی به بیرون درز کرد که باعث آبروریزیشان شد. سرمایه اجتماعی ازدست رفته آنها، نیاز به یک دوپینگ سیاسی داشت. برای همین احسان کرمی و برزو ارجمند خودشان را به اتفاقات 1401 متصل کردند تا در قامت جدیدی از همراهی با اعتراض، جلب توجه کنند. اما این بار هم در محاسبات شان اشتباه کرده بودند به خصوص وقتی که جناح سیاسی شان را خانواده شکست خورده شاه مخلوع انتخاب کردند. کم مایه بودن ایده های ذهنی آنها در شیوه اعتراض، تناقض های مضحکی به وجود آورد. مثلا برزو ارجمند تصویری از خود با پرچم پهلوی منتشر می کرد و با شاهزاده پهلوی عکس یادگاری می گرفت اما در کنار این عکس ها می نوشت: «من طرفدار مردمم هستم، عضو هیچ دسته و گروهی نیستم.»

زهرا امیرابراهیمی؛ ترمزی که بریده شد

زهرا امیرابراهیمی با حضور در سریال محبوب «نرگس» مشهور شد. این سریال در اواسط دهه 80 از تلویزیون پخش می شد. حواشی که پیرامون شهرت امیرابراهیمی شکل گرفت، مسیر او را تغییر داد. زندگی حرفه ای او بعد از انتشار فیلم خصوصی تغییر کرد و برای همین تصمیم به مهاجرت گرفت. او پس از خروج از ایران، همراه با شبنم طلوعی، در تیاتری به نام «رویای طاهرگان خاموش» بازی کرد. او در تمام بازی های بعد از مهاجرتش به دنبال نشان دادن محدودیت های داخل ایران برای خانم ها بود. او آذرماه 1398 بعد از مدت ها با حضورش در یک برنامه تلویزیونی با اجرای سینا ولی الله دوباره بر سر زبان ها افتاد. او درخصوص دلایل مهاجرتش افشاگری کرد اما حرف هایش نتوانست به اعتبار ازدست رفته اش کمکی کند. شهرت دوباره زر امیرابراهیمی با حضور در فیلم جنجالی «عنکبوت مقدس» بود. عنکبوت مقدس فرصتی بود برای شهرت دوباره این بازیگر اما واکنش های منفی منتقدان و مخاطبان داخلی باعث شد که بار دیگر بازگشت امیرابراهیمی به ایران در هاله ای از ابهام قرار بگیرد. این بازیگر مثل دیگرانی که از ایران خارج شدند، اعتبارشان وابسته به میزان کنشگری سیاسی است. کنشگری ای که باید منتقد و حتی مخالف شدید ساختارهای سیاسی داخل ایران باشد تا بلکه دیده شود.

پایان خبر سفیر افلاک