مطالبه خسارت دادرسی مهریه

خسارات دادرسی مهریه شامل تمامی هزینه های قانونی و مالی است که زوجه برای پیگیری و وصول مهریه خود متحمل می شود و در صورت پیروزی در دعوا، می تواند آنها را از زوج مطالبه کند. این خسارات فراتر از صرفاً هزینه های اولیه دادرسی بوده و شامل موارد گسترده تری نظیر حق الوکاله وکیل، هزینه های کارشناسی، و خسارت تأخیر تأدیه می شود.

مهریه به عنوان یکی از حقوق مالی اساسی زن در عقد ازدواج، اهمیت ویژه ای در نظام حقوقی ایران دارد. با این حال، پیگیری و وصول این حق مالی همواره بدون چالش نبوده و غالباً مستلزم تحمل هزینه هایی از جانب زوجه است. آگاهی از ابعاد گوناگون این هزینه ها و امکان بازپس گیری آن ها تحت عنوان «خسارات دادرسی»، برای هر دو طرف دعوا، یعنی زوجه به عنوان خواهان و زوج به عنوان خوانده، از اهمیت بالایی برخوردار است. هدف اصلی این مقاله، ارائه یک راهنمای جامع و دقیق در خصوص مفهوم، انواع، نحوه محاسبه و مراحل قانونی مطالبه خسارات دادرسی مهریه است تا مخاطبان با دیدی روشن تر و اطلاعاتی کامل تر قادر به پیگیری حقوقی خود باشند.

مبانی حقوقی مطالبه خسارات دادرسی مهریه

پیش از ورود به جزئیات، درک مفاهیم پایه و مبانی قانونی حاکم بر مطالبه خسارات دادرسی مهریه ضروری است. این بخش به تبیین تعریف حقوقی خسارات دادرسی، تمایز آن با هزینه های دادرسی و معرفی مستندات قانونی می پردازد.

تعریف حقوقی خسارات دادرسی

در ادبیات حقوقی، خسارات دادرسی به کلیه هزینه هایی اطلاق می شود که طرف پیروز دعوا به دلیل طرح و پیگیری پرونده قضایی متحمل شده و حق دارد آن ها را از طرف شکست خورده (محکوم علیه) مطالبه کند. این مفهوم بر پایه اصول انصاف و جبران ضرر استوار است تا هیچ کس به دلیل احقاق حق قانونی خود متضرر نشود. مواد ۵۱۵ و ۵۱۹ قانون آیین دادرسی مدنی به صراحت به این موضوع پرداخته اند و دامنه شمول این خسارات را مشخص می کنند.

تمایز میان هزینه دادرسی و خسارات دادرسی

اغلب مشاهده می شود که مفاهیم «هزینه دادرسی» و «خسارات دادرسی» به اشتباه به جای یکدیگر به کار می روند، در حالی که این دو اصطلاح دارای تفاوت های ماهوی و حقوقی مهمی هستند:

• هزینه دادرسی: این اصطلاح به مبالغی اشاره دارد که خواهان در ابتدای طرح دعوا و در طول مراحل مختلف رسیدگی (بدوی، تجدیدنظر، فرجام خواهی) به حساب دادگستری واریز می کند. این مبالغ شامل هزینه ثبت دادخواست، هزینه های احتمالی کارشناسی اولیه و مانند آن است و پیش شرط رسیدگی به دعوا محسوب می شود. پرداخت این هزینه ها در ابتدا بر عهده خواهان است و بدون پرداخت آن، پرونده به جریان نمی افتد.
• خسارات دادرسی: این مفهوم شامل طیف وسیع تری از هزینه ها است که خواهان (در پرونده مهریه، زوجه) به دلیل ورود به فرایند دادرسی و پیگیری حق خود متحمل شده است. هزینه دادرسی در واقع بخشی از خسارات دادرسی است که در صورت پیروزی خواهان، دادگاه حکم به پرداخت آن از سوی خوانده (زوج) صادر می کند. علاوه بر هزینه های اولیه دادرسی، خسارات دادرسی می تواند شامل حق الوکاله وکیل، هزینه های کارشناسی، و مهم تر از همه، خسارت تأخیر تأدیه مهریه باشد. بنابراین، خواهان ابتدا هزینه دادرسی را پرداخت می کند و در صورت محکومیت خوانده، می تواند تمام یا بخشی از این هزینه ها را به عنوان خسارات دادرسی از وی مطالبه نماید.

مستندات قانونی

مبانی قانونی مطالبه خسارات دادرسی در نظام حقوقی ایران به شرح زیر است:

1. مواد ۵۱۵ و ۵۱۹ قانون آیین دادرسی مدنی: این دو ماده شالوده اصلی مطالبه خسارات دادرسی را تشکیل می دهند. ماده ۵۱۵ بیان می کند که خواهان حق دارد مطالبه ضرر و زیان ناشی از دادرسی را که برای اثبات حق یا دفاع از دعوا به او وارد شده است، از خوانده درخواست کند. ماده ۵۱۹ نیز به تفصیل انواع این خسارات را برشمرده که شامل هزینه های دادرسی، حق الوکاله وکیل و سایر هزینه هایی است که برای اثبات دعوا یا دفاع لازم بوده است.
2. ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی: این ماده به طور خاص به «خسارت تأخیر تأدیه» مربوط می شود و مبنای قانونی مطالبه این خسارت در دیون پولی، از جمله مهریه، را فراهم می کند. بر اساس این ماده، در صورتی که دین وجه رایج باشد و از تاریخ سررسید تا زمان پرداخت، متعهد به دلیل تأخیر در پرداخت متضرر شده باشد و مدیون نیز تمکن مالی برای پرداخت داشته و از پرداخت امتناع کرده باشد، دادگاه می تواند مدیون را به پرداخت خسارت تأخیر تأدیه بر اساس شاخص بانک مرکزی محکوم کند.
3. قانون حمایت خانواده: این قانون نیز در برخی موارد و به طور غیرمستقیم، به حمایت از حقوق مالی زوجه، از جمله سهولت در مطالبه مهریه و هزینه های مرتبط با آن، کمک می کند و در رویه عملی محاکم خانواده مورد استناد قرار می گیرد.

انواع خسارات قابل مطالبه در پرونده مهریه

مطالبه مهریه، به خصوص در شرایط کنونی اقتصادی، اغلب با هزینه هایی برای زوجه همراه است. آشنایی با انواع خساراتی که می توان در پرونده مهریه مطالبه کرد، برای پیگیری مؤثر حقوق زوجه حیاتی است. این خسارات به چند دسته اصلی تقسیم می شوند.

هزینه های مستقیم دادرسی و اجرایی

این دسته از خسارات شامل مبالغی است که به طور مستقیم برای پیشبرد پرونده قضایی و اجرایی پرداخت می شود:

1. هزینه ثبت دادخواست: زوجه موظف است در هر مرحله از دادرسی (بدوی، واخواهی، تجدیدنظر، فرجام خواهی) مبالغی را به عنوان هزینه دادرسی به حساب دادگستری واریز کند. این مبالغ بر اساس ارزش خواسته (مبلغ مهریه مورد مطالبه) و تعرفه های مصوب قوه قضاییه تعیین می شوند.
2. هزینه های مربوط به اجرای ثبت: در صورتی که زوجه ابتدا از طریق اداره ثبت اسناد و املاک برای مطالبه مهریه اقدام کند، هزینه هایی نظیر «نیم عشر دولتی» (یک بیستم مبلغ مهریه) مطرح می شود که در صورت وصول مهریه، از زوج دریافت می گردد.
3. هزینه های تهیه رونوشت و کپی برابر اصل: برای ارائه به مراجع قضایی یا اداری، معمولاً نیاز به تهیه رونوشت یا کپی برابر اصل از اسناد و مدارک است که هزینه هایی را در پی دارد.
4. هزینه های انتشار آگهی: در مواردی که آدرس خوانده مشخص نیست یا نیاز به ابلاغ عمومی باشد، هزینه های انتشار آگهی در روزنامه های کثیرالانتشار نیز جزء خسارات دادرسی محسوب می شود.

برای روشن تر شدن بحث، جدول زیر خلاصه ای از درصدهای هزینه دادرسی در مراحل مختلف را نشان می دهد (این ارقام می توانند با تغییر قوانین و بخشنامه ها تغییر کنند و جهت اطلاع باید آخرین بخشنامه ها بررسی شوند):

مرحله دادرسی	مبلغ خواسته	درصد هزینه دادرسی
بدوی	تا ۲۰۰ میلیون ریال	۲.۵ درصد
بدوی	مازاد بر ۲۰۰ میلیون ریال	۳.۵ درصد
واخواهی و تجدیدنظر	کل بهای خواسته یا محکوم به	۴.۵ درصد
فرجام خواهی، اعاده دادرسی، اعتراض ثالث (در دعاوی مالی)	کل مبلغ محکوم به (در صورت وجه نقد بودن)	۵.۵ درصد

مطالبه خسارات دادرسی نه تنها شامل هزینه های اولیه ثبت دادخواست است، بلکه حق الوکاله وکیل و هزینه های کارشناسی را نیز در بر می گیرد که در صورت احقاق حق، از محکوم علیه قابل وصول خواهد بود.

حق الوکاله وکیل

استفاده از خدمات وکیل دادگستری در پرونده های مهریه به دلیل پیچیدگی های حقوقی و اداری آن بسیار رایج است. حق الوکاله وکیل نیز می تواند جزء خسارات دادرسی قابل مطالبه باشد، اما این مطالبه دارای شرایط خاصی است:

• شرایط مطالبه: حق الوکاله وکیل تنها بر اساس تعرفه قانونی مصوب قوه قضاییه قابل مطالبه است، نه بر اساس توافق خصوصی میان موکل و وکیل. یعنی اگر وکیل و موکل (زوجه) بر سر مبلغی بیشتر از تعرفه قانونی توافق کرده باشند، زوجه تنها می تواند مبلغی معادل تعرفه را از زوج مطالبه کند.
• تفاوت حق الوکاله توافقی با قابل مطالبه: در بسیاری از موارد، حق الوکاله توافقی بین وکیل و موکل بیش از تعرفه قانونی است. دادگاه صرفاً میزان مقرر در تعرفه را به عنوان خسارت دادرسی مورد حکم قرار می دهد.

هزینه های کارشناسی

در برخی پرونده های مهریه، به ویژه زمانی که مهریه غیرنقدی است (مانند ملک، طلا، سکه با ارزش های متغیر، یا سایر اموال)، نیاز به ارزیابی توسط کارشناس رسمی دادگستری وجود دارد. این هزینه ها نیز قابل مطالبه از زوج هستند:

• لزوم کارشناسی: در مهریه های غیرنقدی، تعیین ارزش روز مهریه معمولاً نیازمند نظر کارشناس است.
• نحوه پرداخت و مطالبه: خواهان (زوجه) معمولاً ابتدا هزینه کارشناسی را پرداخت می کند. در صورت احقاق حق، این مبلغ نیز جزء خسارات دادرسی محاسبه شده و زوج ملزم به پرداخت آن خواهد بود.

خسارت تأخیر تأدیه مهریه (مبحث اختصاصی و مهم)

یکی از مهمترین و در عین حال پیچیده ترین انواع خسارات قابل مطالبه در مهریه، خسارت تأخیر تأدیه است که به دلیل اهمیت آن، در این بخش به تفصیل مورد بررسی قرار می گیرد.

• تعریف و مبنای قانونی: خسارت تأخیر تأدیه به جبران افت ارزش پولی مهریه به دلیل تأخیر در پرداخت آن اشاره دارد. مبنای قانونی اصلی این خسارت، ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی است. این ماده در خصوص دیون پولی، دادگاه را مجاز می داند که مدیون را به جبران خسارت ناشی از کاهش ارزش پول بر مبنای شاخص بانک مرکزی محکوم کند.
• شرایط مطالبه: برای مطالبه خسارت تأخیر تأدیه مهریه، وجود شرایط زیر ضروری است:
  1. مطالبه از سوی زوجه: زوجه باید به صورت رسمی مهریه خود را مطالبه کرده باشد (مثلاً از طریق دادخواست یا ارسال اظهارنامه).
  2. تمکن زوج: زوج (مدیون) باید دارای تمکن مالی برای پرداخت مهریه بوده باشد.
  3. امتناع از پرداخت: زوج با وجود تمکن مالی، از پرداخت مهریه امتناع کرده باشد.
  4. وجه رایج بودن مهریه: مهریه باید از نوع وجه رایج باشد. اگر مهریه مثلاً ملک باشد، نمی توان برای آن خسارت تأخیر تأدیه مطالبه کرد، مگر اینکه وجه آن مطالبه شود.
• نحوه محاسبه: خسارت تأخیر تأدیه بر اساس شاخص تورم اعلامی توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران محاسبه می شود. این شاخص هر سال توسط بانک مرکزی اعلام می گردد و مبنای محاسبه افت ارزش پول در طول زمان است. دادگاه با توجه به این شاخص، مبلغ مهریه را به نرخ روز پرداخت (یا زمان صدور حکم) تعدیل می کند.
• تفاوت آن با سایر خسارات دادرسی: خسارت تأخیر تأدیه ماهیت متفاوتی از سایر خسارات دادرسی دارد. در حالی که سایر خسارات (مانند هزینه دادرسی یا حق الوکاله) جبران هزینه های صرف شده برای رسیدگی به پرونده است، خسارت تأخیر تأدیه به جبران افت ارزش اصل دین (مهریه) در طول زمان به دلیل تورم می پردازد. بنابراین، این یک خسارت اصلی بر خود مال مورد دعواست نه بر هزینه های جانبی دادرسی.

سایر خسارات

علاوه بر موارد فوق، ممکن است هزینه های دیگری نیز تحت عنوان خسارات دادرسی قابل مطالبه باشند که با تشخیص دادگاه و بر اساس ضرورت، مورد حکم قرار می گیرند:

• هزینه های ایاب و ذهاب: در موارد خاص و به تشخیص دادگاه، هزینه های رفت و آمد برای پیگیری پرونده نیز ممکن است به عنوان خسارت دادرسی لحاظ شود.
• هزینه های اجرایی: پس از صدور حکم و در مرحله اجرا، هزینه هایی نظیر نیم عشر اجرایی که از محکوم علیه دریافت می شود، نیز می تواند جزء این دسته قرار گیرد.

فرآیند و مراحل مطالبه خسارات دادرسی مهریه

مطالبه خسارات دادرسی مهریه نیازمند طی مراحلی است که بسته به شرایط پرونده، می تواند همزمان با دعوای اصلی مهریه یا به صورت مستقل انجام شود. درک این مراحل برای زوجه و وکیل او حیاتی است.

مطالبه همزمان با اصل دعوای مهریه

ساده ترین و مرسوم ترین راه برای مطالبه خسارات دادرسی، قید کردن آن در همان دادخواست اولیه مطالبه مهریه است. این روش مزایای سرعت و کارایی بیشتری دارد:

• نحوه قید در ستون خواسته دادخواست اولیه: زوجه می تواند در ستون خواسته دادخواست مطالبه مهریه، علاوه بر اصل مهریه، عبارت «مطالبه خسارات دادرسی شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل طبق تعرفه و خسارت تأخیر تأدیه مهریه» را قید کند.
• اهمیت تعیین خواسته مالی دقیق: برای محاسبه صحیح هزینه ها، لازم است خواسته مالی (مهریه) به طور دقیق و به ریال مشخص شود. در مورد مهریه های غیرنقدی، ارزش ریالی آن ها در زمان تقدیم دادخواست باید تعیین و قید گردد.

مطالبه پس از صدور حکم قطعی مهریه (دعوای مستقل)

در برخی موارد، ممکن است زوجه ابتدا فقط اصل مهریه را مطالبه کرده و پس از صدور حکم قطعی، تصمیم به مطالبه خسارات دادرسی بگیرد. در این حالت، باید یک دعوای مستقل طرح شود:

• شرایط طرح دعوای مستقل برای خسارات: این امکان وجود دارد که پس از قطعی شدن حکم مهریه، زوجه با تقدیم دادخواستی جداگانه، صرفاً مطالبه خسارات دادرسی را مطرح کند.
• مهلت قانونی برای طرح این دعوا: قانونگذار برای طرح دعوای مطالبه خسارات دادرسی، مهلت خاصی پس از قطعی شدن حکم اصلی پیش بینی نکرده است، اما بهتر است در اسرع وقت اقدام شود تا دلایل اثبات و مستندات همچنان معتبر و قابل ارائه باشند.
• نحوه تنظیم دادخواست (نمونه دادخواست مطالبه خسارت دادرسی): دادخواست باید شامل مشخصات خواهان و خوانده، مرجع رسیدگی کننده، شرح ماوقع (ارجاع به پرونده اصلی مهریه و حکم قطعی آن)، و در نهایت خواسته مبنی بر مطالبه انواع خسارات دادرسی به همراه دلایل و مستندات باشد.

مدارک لازم برای مطالبه خسارات دادرسی

جمع آوری و ارائه مدارک مستند و کامل، برای اثبات و مطالبه خسارات دادرسی ضروری است:

• رسیدهای پرداخت هزینه ها: تمامی فیش های واریزی مربوط به هزینه دادرسی (در مراحل مختلف)، رسیدهای حق الوکاله وکیل (بر اساس تعرفه قانونی)، و فیش های پرداخت هزینه کارشناسی.
• رأی قطعی دادگاه در خصوص مهریه: اصلی ترین سند برای اثبات ذی حقی زوجه در مطالبه مهریه که مبنای مطالبه خسارات است.
• شناسنامه و کارت ملی: مدارک هویتی خواهان.
• سایر اسناد مرتبط: مانند اظهارنامه مطالبه مهریه، گواهی از اداره ثبت (در صورت مراجعه اولیه به ثبت) و هر سند دیگری که پرداخت هزینه ای را اثبات کند.

نقش وکیل دادگستری در مطالبه خسارات

پیگیری پرونده های حقوقی، به ویژه در حوزه خانواده و دعاوی مالی، می تواند پیچیده و زمان بر باشد. حضور یک وکیل متخصص و باتجربه مزایای فراوانی دارد:

• اهمیت مشاوره حقوقی تخصصی: وکیل می تواند با ارائه مشاوره حقوقی دقیق، زوجه را از تمامی ابعاد قانونی، انواع خسارات قابل مطالبه، نحوه محاسبه و بهترین مسیر پیگیری آگاه سازد.
• کمک وکیل در جمع آوری مستندات، تنظیم دادخواست و پیگیری پرونده: وکیل در جمع آوری مدارک لازم، تنظیم صحیح دادخواست با قید تمامی خواسته ها، و پیگیری مستمر مراحل دادرسی و اجرا نقش اساسی ایفا می کند. این امر به افزایش شانس موفقیت و کاهش استرس و زمان زوجه کمک شایانی می کند.

شیوه اجرای ثبت در مطالبه مهریه (پیش شرط مراجعه به دادگاه)

بر اساس قانون جدید، زوجه ابتدا باید برای مطالبه مهریه به اداره ثبت اسناد و املاک مراجعه کند و در صورت عدم امکان وصول از این طریق، حق مراجعه به دادگاه را خواهد داشت:

1. مراجعه به دفترخانه: زوجه یا وکیل وی با در دست داشتن عقدنامه رسمی به دفترخانه ازدواجی که سند در آن تنظیم شده مراجعه و درخواست صدور اجراییه برای مهریه می کند.
2. صدور اجراییه و ابلاغ به زوج: سردفتر پس از تأیید درخواست، اجراییه را صادر و به اداره ثبت محل ارسال می کند. سپس اجراییه از طریق پست سفارشی به آخرین آدرس ثبت شده زوج ابلاغ می شود.
3. توقیف اموال: اگر زوج ظرف ۱۰ روز پس از ابلاغ اجراییه، مهریه را پرداخت نکند، زوجه می تواند درخواست توقیف اموال وی را ارائه دهد. اداره ثبت موظف به شناسایی و توقیف اموال زوج (به جز مستثنیات دین) است.
4. گواهی عدم مال برای مراجعه به دادگاه: اگر اداره ثبت نتواند ظرف دو ماه اموال زوج را شناسایی و توقیف کند یا ظرف شش ماه مهریه را وصول کند، گواهی عدم امکان وصول مهریه را به زوجه می دهد. این گواهی به زوجه امکان می دهد تا با انصراف از ادامه عملیات اجرایی ثبت، برای مطالبه مهریه و خسارات دادرسی به محاکم دادگستری مراجعه کند.

فرآیند مطالبه خسارات دادرسی مهریه می تواند به صورت همزمان با دعوای اصلی مهریه یا پس از صدور حکم قطعی آن، از طریق دادخواست مستقل پیگیری شود.

شرایط و ملاحظات خاص در مطالبه خسارات دادرسی

در کنار اصول کلی مطالبه خسارات دادرسی مهریه، برخی شرایط و ملاحظات خاص نیز وجود دارد که می تواند بر روند پرونده و امکان وصول خسارات تأثیرگذار باشد. آگاهی از این موارد، تصمیم گیری آگاهانه تری را برای طرفین دعوا ممکن می سازد.

اعسار از پرداخت هزینه های دادرسی

یکی از مهمترین تسهیلات قانونی برای خواهان های فاقد تمکن مالی، امکان درخواست اعسار است. این موضوع به ویژه برای زوجه ای که در ابتدای امر توانایی پرداخت هزینه های بالای دادرسی مهریه را ندارد، بسیار کارگشاست:

• شرایط درخواست توسط خواهان (زوجه): زوجه می تواند با تقدیم دادخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی، از دادگاه درخواست کند که به دلیل عدم تمکن مالی، موقتاً از پرداخت این هزینه ها معاف شود. برای اثبات اعسار، معمولاً ارائه لیست اموال و درآمد و معرفی دو شاهد مطلع ضروری است.
• تأثیر اعسار بر مطالبه خسارات از زوج: در صورت پذیرش اعسار زوجه، پرونده بدون پرداخت هزینه دادرسی اولیه به جریان می افتد. پس از صدور حکم قطعی به نفع زوجه و وصول مهریه، دادگاه هزینه های دادرسی را از زوج دریافت و به خزانه دولت واریز می کند. در این حالت، زوجه از پرداخت مستقیم این هزینه ها معاف می شود و عملاً این هزینه ها به عنوان بخشی از خسارات دادرسی از زوج دریافت می گردد.
• معافیت دائمی: مددجویان تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی و سازمان بهزیستی کشور به موجب قانون، از پرداخت تمامی هزینه های دادرسی به طور دائمی معاف هستند و نیازی به تقدیم دادخواست اعسار ندارند.

تأثیر صلح و سازش بر خسارات دادرسی

در بسیاری از پرونده های خانواده، طرفین ترجیح می دهند از طریق صلح و سازش به اختلافات خود پایان دهند. نحوه تأثیر این توافق بر خسارات دادرسی از اهمیت بالایی برخوردار است:

• امکان توافق بر سر خسارات در صلح نامه: زوجین می توانند در صلح نامه یا توافق نامه ای که برای حل و فصل پرونده مهریه تنظیم می کنند، در خصوص نحوه پرداخت یا عدم پرداخت خسارات دادرسی نیز توافق کنند. این توافق می تواند شامل پرداخت کل خسارات، بخشش قسمتی از آن، یا تقسیم هزینه ها باشد.
• چگونگی اثر بر حق مطالبه: در صورتی که در صلح نامه به صراحت در خصوص خسارات دادرسی تعیین تکلیف شده باشد، این توافق برای طرفین لازم الاجرا خواهد بود و دیگر نمی توان خارج از آن، ادعای جدیدی در خصوص خسارات دادرسی مطرح کرد. در غیر این صورت، حق مطالبه خسارات دادرسی به قوت خود باقی است.

استطاعت مالی زوج و پرداخت خسارات

یکی از سوالات رایج این است که آیا برای مطالبه و وصول خسارات دادرسی نیز مانند اصل مهریه (در نوع عندالاستطاعه)، اثبات تمکن مالی زوج شرط است یا خیر؟

• آیا برای مطالبه خسارات دادرسی، استطاعت زوج شرط است؟ برای مطالبه «هزینه های دادرسی» (مبالغی که به دادگاه پرداخت شده) و «حق الوکاله وکیل»، استطاعت مالی زوج شرط نیست. به محض محکومیت زوج به پرداخت مهریه، او موظف به پرداخت این خسارات نیز خواهد بود. اما برای مطالبه «خسارت تأخیر تأدیه مهریه» طبق ماده ۵۲۲ ق.آ.د.م، اثبات تمکن مالی زوج در زمان تأخیر در پرداخت، یکی از شرایط اساسی است.
• نحوه اثبات یا رد استطاعت در این خصوص: اثبات استطاعت مالی زوج بر عهده زوجه است که می تواند از طریق معرفی اموال، حساب های بانکی، حقوق و مزایا و سایر مستندات صورت گیرد. زوج نیز می تواند با ارائه دادخواست اعسار از پرداخت مهریه و اثبات عدم تمکن مالی خود، این استطاعت را رد کند.

اعتراض به رأی صادره در خصوص خسارات دادرسی

همانند سایر احکام قضایی، امکان اعتراض به رأی دادگاه در خصوص خسارات دادرسی نیز وجود دارد:

• امکان و مراحل اعتراض به حکم دادگاه در خصوص خسارات: هر یک از طرفین که به میزان یا اصل حکم صادره در مورد خسارات دادرسی اعتراض داشته باشند، می توانند در مواعد قانونی، از طریق واخواهی، تجدیدنظرخواهی یا فرجام خواهی (بسته به مرحله و نوع پرونده) نسبت به رأی صادره اعتراض کنند. این اعتراض باید مستند و مدلل باشد.

در نظام حقوقی ایران، حتی در صورت عدم تمکن مالی اولیه زوجه برای پرداخت هزینه های دادرسی، امکان طرح دادخواست اعسار وجود دارد که به وی اجازه می دهد تا زمان حصول نتیجه و دریافت مهریه، از پرداخت این هزینه ها معاف شود.

پرسش های متداول درباره مطالبه خسارات دادرسی مهریه

در ادامه به برخی از پرسش های رایج در خصوص مطالبه خسارات دادرسی مهریه پاسخ داده می شود تا ابهامات احتمالی مخاطبان برطرف گردد.

آیا خسارات دادرسی مهریه به نرخ روز محاسبه می شود؟

بله، به ویژه خسارت تأخیر تأدیه مهریه بر اساس شاخص بانک مرکزی و به نرخ روز محاسبه می شود تا ارزش واقعی مهریه حفظ گردد. سایر هزینه های دادرسی (مانند هزینه ثبت دادخواست و حق الوکاله) به همان مبلغ پرداختی یا تعرفه قانونی قابل مطالبه هستند، اما خسارت تأخیر تأدیه ماهیت تعدیلی دارد.

آیا می توان تمام حق الوکاله وکیل را از زوج مطالبه کرد؟

خیر، صرفاً حق الوکاله وکیل بر اساس تعرفه قانونی مصوب قوه قضاییه قابل مطالبه از زوج است، نه مبلغ توافقی بین زوجه و وکیل. اگر مبلغ توافقی بیشتر از تعرفه باشد، زوجه تنها می تواند معادل تعرفه را به عنوان خسارت دادرسی از زوج دریافت کند، مگر اینکه توافق جداگانه ای بین زوجین در این خصوص صورت گیرد.

در صورت فوت زوج، آیا خسارات دادرسی از ورثه قابل مطالبه است؟

بله، مهریه و خسارات دادرسی آن جزء دیون متوفی محسوب شده و از ماترک (اموال و دارایی های باقی مانده از متوفی) او قابل وصول است. ورثه تا میزان سهم الارث خود از ماترک، مسئول پرداخت این دیون هستند.

آیا در مهریه های عندالمطالبه و عندالاستطاعه، تفاوتی در مطالبه خسارات دادرسی وجود دارد؟

خیر، اصل مطالبه خسارات دادرسی در هر دو نوع مهریه (عندالمطالبه و عندالاستطاعه) یکسان است و زوجه در هر دو حالت می تواند خسارات دادرسی را مطالبه کند. اما در مهریه عندالاستطاعه، اثبات تمکن مالی زوج برای اصل مهریه پیش نیاز است که می تواند بر زمان بندی و مراحل دادرسی تأثیر بگذارد.

آیا هزینه های اجرایی اداره ثبت (نیم عشر) جزء خسارات دادرسی محسوب می شود؟

بله، نیم عشر اجرایی نیز در صورت وصول مهریه از طریق اجرای ثبت، جزء خسارات دادرسی است که از محکوم علیه (زوج) قابل مطالبه است. این هزینه در پایان فرآیند اجرا و پس از وصول مهریه از زوج دریافت می شود.

نتیجه گیری

مطالبه خسارات دادرسی مهریه، موضوعی حقوقی و دارای ابعاد گسترده است که آگاهی از آن برای تمامی افراد درگیر در پرونده های مهریه ضروری است. همان طور که بیان شد، خسارات دادرسی فراتر از صرفاً هزینه های اولیه دادرسی بوده و شامل مواردی نظیر حق الوکاله وکیل، هزینه های کارشناسی، و به ویژه خسارت تأخیر تأدیه مهریه می شود. این خسارات بر اساس مستندات قانونی مشخصی نظیر مواد ۵۱۵، ۵۱۹ و ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی قابل مطالبه هستند.

زوجه می تواند این خسارات را به صورت همزمان با دعوای اصلی مهریه یا پس از صدور حکم قطعی، از طریق دادخواست مستقل پیگیری کند. امکان درخواست اعسار از پرداخت هزینه های دادرسی نیز راهکاری قانونی برای زوجه های فاقد تمکن مالی است. در نهایت، با توجه به پیچیدگی های حقوقی و رویه های اداری، کسب مشاوره حقوقی تخصصی از وکلای باتجربه برای جمع آوری مستندات، تنظیم صحیح دادخواست و پیگیری مؤثر پرونده، می تواند نقش تعیین کننده ای در احقاق حقوق زوجه و مطالبه صحیح خسارات دادرسی مهریه داشته باشد.