شرایط گرفتن بچه از پرورشگاه سال ۱۴۰۰

در سال ۱۴۰۰، فرآیند گرفتن بچه از پرورشگاه بر اساس "قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست مصوب ۱۳۹۲" و آیین نامه های اجرایی آن انجام می شد. این فرآیند شامل ثبت تقاضا در سازمان بهزیستی، ارزیابی دقیق متقاضیان، صدور قرار سرپرستی آزمایشی توسط دادگاه و در نهایت، صدور حکم قطعی سرپرستی بود. شرایط عمومی و اختصاصی متعددی برای متقاضیان، از جمله تمکن مالی، سلامت روحی و جسمی، و صلاحیت اخلاقی در نظر گرفته می شد. فرزندخواندگی در آن سال، رویایی دست یافتنی برای بسیاری از خانواده ها و زنان مجرد بود که مسیر خود را از طریق مراجع قانونی و حمایتی دنبال می کردند.

فرزندخواندگی، پدیده ای انسانی و اجتماعی است که نقش حیاتی در تأمین آینده کودکان بی سرپرست و بدسرپرست ایفا می کند و به زوجین یا افراد واجد شرایط، فرصت تجربه والد بودن را می بخشد. در ایران، این فرآیند تابع قوانین و مقررات خاصی است که از حقوق کودک و متقاضیان حمایت می کند. سال ۱۴۰۰ نیز، همچون سال های پیشین، شاهد متقاضیان بسیاری برای پذیرش سرپرستی کودکان بود و قواعد حاکم بر این امر، تداوم و استواری خود را حفظ کرده بود. با توجه به اهمیت ثبات و شفافیت در امور حقوقی و اجتماعی، بررسی دقیق شرایط و رویه های فرزندخواندگی در سال مذکور، نه تنها برای متقاضیان آن دوره، بلکه برای پژوهشگران و افراد علاقه مند به درک تاریخی این فرآیند، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این راهنما با هدف ارائه اطلاعات جامع، مستند و تخصصی پیرامون قوانین و مراحل قانونی فرزندخواندگی در سال ۱۴۰۰ تدوین شده است تا به عنوان یک مرجع قابل اعتماد، ابهامات موجود را برطرف سازد و چشم اندازی روشن از این مسیر مقدس ارائه دهد.

مبانی قانونی فرزندخواندگی در سال ۱۴۰۰

در سال ۱۴۰۰، چارچوب اصلی و مبنای قانونی برای فرزندخواندگی در ایران، "قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست مصوب ۱۳۹۲" بود. این قانون که با هدف گسترش چتر حمایتی از کودکان نیازمند سرپرستی و تسهیل فرآیند واگذاری سرپرستی به خانواده های صالح تدوین شده بود، در طول سال ۱۴۰۰ نیز بدون تغییرات اساسی پابرجا ماند و کلیه مراحل و شرایط فرزندخواندگی بر اساس آن اجرا می شد.

این قانون، جایگزین "قانون حمایت از کودکان بی سرپرست مصوب سال ۱۳۵۳" شده بود و با رویکردی جامع تر و با در نظر گرفتن تحولات اجتماعی و روانشناسی کودک، شرایط و تعاریف جدیدی را مطرح کرده بود. از جمله نوآوری های این قانون در مقایسه با قانون پیشین، اجازه سرپرستی به زنان مجرد بالای ۳۰ سال (با شرایط خاص) و همچنین زوجین دارای فرزند (در صورت وجود شرایط اولویت دار) بود که پیش تر امکان پذیر نبود. علاوه بر این، قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست، به مسائل مهمی نظیر تملیک بخشی از اموال متقاضی به نفع کودک و لزوم بیمه عمر برای وی پرداخت که از تضمین های مالی و حمایتی برای آینده فرزندخوانده محسوب می شد.

آیین نامه های اجرایی این قانون نیز که توسط هیئت وزیران تصویب شده بودند، در سال ۱۴۰۰ لازم الاجرا بودند و جزئیات مربوط به نحوه اجرای مواد قانونی را تبیین می کردند. این آیین نامه ها شامل مواردی نظیر نحوه تشکیل پرونده در سازمان بهزیستی، مراحل بررسی صلاحیت متقاضیان، مدت زمان دوره سرپرستی آزمایشی، و نحوه صدور شناسنامه برای فرزندخوانده می شدند. بنابراین، در سال ۱۴۰۰، کلیه نهادهای مرتبط از جمله سازمان بهزیستی، دادگاه های خانواده و اداره ثبت احوال، ملزم به رعایت دقیق مفاد این قانون و آیین نامه های اجرایی آن بودند و این ثبات قانونی به متقاضیان اطمینان خاطر بیشتری برای پیگیری درخواست خود می بخشید.

شرایط عمومی متقاضیان گرفتن فرزند از پرورشگاه در سال ۱۴۰۰

در سال ۱۴۰۰، متقاضیان فرزندخواندگی، فارغ از وضعیت تأهل یا داشتن فرزند زیستی، ملزم به دارا بودن مجموعه ای از شرایط عمومی بودند که توسط "قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست مصوب ۱۳۹۲" تعیین شده بود. احراز این شرایط، گامی اساسی در ارزیابی صلاحیت متقاضیان برای تضمین سلامت جسمی، روانی و تربیتی کودک تحت سرپرستی محسوب می شد.

این شرایط شامل موارد ذیل می شد:

• تابعیت ایرانی: تمامی متقاضیان باید دارای تابعیت جمهوری اسلامی ایران می بودند.
• اعتقاد به یکی از ادیان رسمی کشور: متقاضیان ملزم به اعتقاد و التزام عملی به یکی از ادیان رسمی شناخته شده در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (اسلام، مسیحیت، یهودیت، زرتشتی) بودند. این شرط به منظور رعایت مسائل شرعی و فرهنگی در تربیت کودک اعمال می شد.
• صلاحیت اخلاقی و عدم سوءپیشینه کیفری موثر: متقاضیان باید از نظر اخلاقی واجد صلاحیت لازم برای سرپرستی کودک می بودند و نباید دارای سابقه محکومیت کیفری مؤثر (مانند جرایم علیه امنیت، اخلاق عمومی یا جرایم مرتبط با کودکان) می بودند. این امر از طریق استعلام از مراجع ذی صلاح احراز می گردید.
• سلامت جسمی و روانی کامل: متقاضیان باید از سلامت کامل جسمی و روانی برخوردار می بودند و نباید به بیماری های صعب العلاج، واگیردار (که سلامت کودک را تهدید کند)، جنون یا سفه مبتلا می بودند. ارائه گواهی سلامت از پزشک معتمد سازمان بهزیستی در این خصوص الزامی بود.
• توانایی عملی و مالی برای نگهداری و تربیت کودک: متقاضیان باید اثبات می کردند که از نظر مالی توانایی تأمین تمامی هزینه های مربوط به نگهداری، تربیت، تحصیل و بهداشت کودک را دارند. این تمکن مالی از طریق ارائه فیش حقوقی، جواز کسب، اسناد مالکیت یا هر سند معتبر دیگری که وضعیت مالی فرد را نشان دهد، ارزیابی می شد. همچنین توانایی عملی شامل ظرفیت های روانی و تربیتی برای رشد صحیح کودک بود.
• عدم اعتیاد به مواد مخدر، روانگردان و الکل: متقاضیان می بایست گواهی عدم اعتیاد از مراجع ذی صلاح ارائه می دادند. این شرط از اهمیت بالایی برخوردار بود تا از قرار گرفتن کودک در محیطی ناامن و آسیب زا جلوگیری شود.
• دارا بودن بیمه پایه: سرپرستان ملزم بودند که خود دارای بیمه پایه (مانند بیمه تأمین اجتماعی یا خدمات درمانی) باشند تا بتوانند طفل تحت سرپرستی را نیز تحت پوشش بیمه قرار دهند و از خدمات درمانی و بهداشتی لازم برای وی بهره مند شوند.
• تعهد به تملیک بخشی از اموال یا حقوق به نفع کودک: یکی از مهم ترین شرایط و نوآوری های قانون سال ۱۳۹۲، الزام متقاضیان به تملیک بخشی از اموال یا حقوق خود به نفع کودک یا نوجوان تحت سرپرستی بود. این تملیک می توانست به صورت انتقال سند مالکیت، افتتاح حساب بانکی به نام کودک یا خرید بیمه عمر به نفع او صورت گیرد. میزان و نوع مال تملیکی توسط دادگاه و با نظر سازمان بهزیستی تعیین می شد و هدف از آن، تأمین بخشی از آینده مالی کودک بود، چرا که فرزندخوانده به طور خودکار از سرپرستان خود ارث نمی برد. سرپرست یا سرپرستان همچنین موظف بودند با نظر سازمان بهزیستی، خود را نزد یکی از شرکت های بیمه به نفع کودک یا نوجوان تحت سرپرستی بیمه عمر کنند تا در صورت فوت آن ها، کودک از پوشش مالی برخوردار باشد.

احراز تمامی این شرایط توسط سازمان بهزیستی و سپس دادگاه خانواده، برای صدور حکم سرپرستی در سال ۱۴۰۰ ضروری بود و تمامی مراحل با دقت و حساسیت بالا انجام می شد.

شرایط اختصاصی گروه های مختلف متقاضیان در سال ۱۴۰۰

علاوه بر شرایط عمومی، قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست مصوب ۱۳۹۲، شرایط اختصاصی را برای گروه های مختلف متقاضیان فرزندخواندگی در سال ۱۴۰۰ تعیین کرده بود که به شرح زیر بود:

زوجین بدون فرزند (فاقد فرزند زیستی)

این گروه از متقاضیان، در اولویت نخست برای سرپرستی کودکان قرار داشتند و شرایط خاصی را باید احراز می کردند تا واجد شرایط شناخته شوند:

1. گذشت حداقل ۵ سال از تاریخ ازدواج و عدم توانایی فرزندآوری: متقاضیان باید حداقل پنج سال از تاریخ عقد ازدواج دائمشان گذشته و در این مدت صاحب فرزند نشده باشند. عدم توانایی فرزندآوری می بایست با گواهی رسمی از پزشکی قانونی تأیید می گردید. این شرط به منظور اطمینان از قطعیت عدم باروری زوجین و پیشگیری از بروز مشکلات احتمالی در آینده وضع شده بود.
2. حداقل سن یکی از زوجین ۳۰ سال: در زمان درخواست، حداقل سن یکی از زوجین متقاضی باید ۳۰ سال تمام می بود. این شرط به منظور اطمینان از بلوغ کافی و تجربه لازم برای تربیت فرزند اعمال می شد.
3. عقد ازدواج دائمی: زوجین متقاضی باید دارای عقد ازدواج دائم می بودند و صرفاً عقد موقت برای فرزندخواندگی پذیرفته نمی شد.

زوجین دارای فرزند (با فرزند زیستی)

با وجود اینکه اولویت اصلی با زوجین فاقد فرزند بود، اما قانون امکان سرپرستی برای زوجین دارای فرزند زیستی را نیز فراهم کرده بود. شرایط این گروه عبارت بود از:

1. حداقل سن یکی از زوجین ۳۰ سال: همانند زوجین بدون فرزند، در این گروه نیز حداقل سن یکی از زوجین باید ۳۰ سال تمام می بود.
2. عقد ازدواج دائمی: این زوجین نیز باید دارای عقد ازدواج دائم می بودند.
3. رعایت تناسب سن کودک مورد سرپرستی با فرزندان زیستی متقاضیان: سازمان بهزیستی و دادگاه در هنگام واگذاری کودک، به تناسب سنی بین کودک جدید و فرزندان زیستی خانواده توجه می کردند تا از بروز مشکلات تربیتی و روانشناختی احتمالی جلوگیری شود. هدف از این شرط، ایجاد محیطی متوازن و کم تنش برای تمامی فرزندان خانواده بود.
4. اولویت ها در صورت دارا بودن فرزندان زیستی: در این گروه، معمولاً اولویت با پذیرش کودکانی بود که دارای نیازهای خاص (مانند معلولیت، بیماری خاص) یا سن بالاتر بودند و شانس کمتری برای سرپرستی توسط زوجین بدون فرزند داشتند. همچنین، در صورت وجود سه کودک زیستی که با متقاضیان زندگی می کردند، صرفاً درخواست فرزندخواندگی یک کودک پذیرفته می شد، مگر در حالتی که کودکان مورد درخواست خواهر و برادر باشند.

زنان مجرد بدون شوهر (دختران و زنان بالای ۳۰ سال)

یکی از مهم ترین نوآوری های قانون سال ۱۳۹۲ که در سال ۱۴۰۰ نیز اجرا می شد، اعطای حق سرپرستی به زنان مجرد بود. این گروه نیز دارای شرایط اختصاصی خاص خود بودند:

1. حداقل سن ۳۰ سال: متقاضیان باید حداقل ۳۰ سال تمام سن می داشتند تا از پختگی و توانایی های لازم برای تربیت فرزند اطمینان حاصل شود.
2. حق سرپرستی صرفاً برای فرزندان دختر: قانون به طور خاص، سرپرستی فرزندان پسر را برای زنان مجرد ممنوع کرده بود و تنها سرپرستی فرزندان دختر را مجاز می دانست. مگر در موارد استثنایی و خاص مانند سرپرستی خواهرزاده، برادرزاده یا نوه خود متقاضی. این محدودیت با توجه به موازین شرعی و ملاحظات اجتماعی در نظر گرفته شده بود.
3. دارا بودن منزل مسکونی مستقل: متقاضی باید دارای منزل مسکونی مستقل (چه ملکی و چه استیجاری) می بود. در صورتی که متقاضی با اعضای خانواده خود زندگی می کرد و منزل مستقل نداشت، قبول درخواست فرزندخواندگی منوط به وجود امکانات رفاهی کافی و بررسی دقیق وضعیت خانواده از سوی سازمان بهزیستی بود تا اطمینان حاصل شود که کودک در محیطی مناسب و با حریم شخصی کافی رشد خواهد کرد.

احراز تمامی این شرایط اختصاصی، پس از بررسی و تأیید سازمان بهزیستی و دادگاه خانواده، مسیر فرزندخواندگی را برای هر یک از گروه های متقاضی هموار می ساخت.

مراحل گام به گام گرفتن بچه از پرورشگاه در سال ۱۴۰۰

فرآیند گرفتن بچه از پرورشگاه در سال ۱۴۰۰، شامل چندین مرحله قانونی و اداری بود که با همکاری سازمان بهزیستی و دادگاه خانواده به انجام می رسید. درک دقیق این مراحل برای متقاضیان حیاتی بود.

ثبت تقاضا در سازمان بهزیستی

اولین گام برای متقاضیان فرزندخواندگی در سال ۱۴۰۰، ثبت درخواست در سازمان بهزیستی بود. در آن زمان، برخلاف سال های بعد، سامانه آنلاین جامع و کارآمدی برای ثبت نام فرزندخواندگی وجود نداشت و فرآیند عمدتاً به صورت حضوری انجام می شد. متقاضیان می بایست به اداره بهزیستی شهرستان یا استان محل اقامت خود مراجعه کرده و فرم های درخواست سرپرستی را تکمیل می نمودند. در این مرحله، مدارک اولیه شامل شناسنامه، کارت ملی و سند ازدواج (برای زوجین) ارائه می شد و پرونده اولیه تشکیل می گردید. اهمیت این مرحله در دقت و صداقت در ارائه اطلاعات بود، زیرا اساس بررسی های بعدی را شکل می داد.

بررسی و ارزیابی توسط کارشناسان بهزیستی

پس از ثبت تقاضا، پرونده متقاضیان توسط کارشناسان و مددکاران اجتماعی سازمان بهزیستی مورد بررسی دقیق قرار می گرفت. این مرحله شامل چندین گام مهم بود:

1. مصاحبه با متقاضیان: کارشناسان بهزیستی با متقاضیان مصاحبه های تفصیلی انجام می دادند تا از انگیزه ها، انتظارات، دیدگاه های تربیتی و آمادگی روانی آن ها برای پذیرش فرزند مطلع شوند.
2. تحقیقات محلی و بازدید از منزل: مددکاران بهزیستی با انجام تحقیقات محلی و بازدید از منزل متقاضیان، شرایط زندگی، محیط خانوادگی، روابط اجتماعی و امکانات رفاهی را از نزدیک بررسی می کردند. این بازدیدها به منظور اطمینان از فراهم بودن محیطی امن، سالم و مناسب برای رشد کودک بود.
3. ارجاع برای دریافت گواهی های لازم: متقاضیان برای دریافت گواهی های عدم سوءپیشینه کیفری، گواهی سلامت جسمی و روانی از پزشک معتمد بهزیستی و گواهی عدم اعتیاد به مواد مخدر، روانگردان و الکل به مراجع ذی صلاح ارجاع داده می شدند.
4. تشکیل کمیته شبه خانواده: پس از جمع آوری تمامی اطلاعات و مدارک، پرونده در "کمیته شبه خانواده" سازمان بهزیستی استان مطرح می شد. این کمیته با حضور متخصصان (مدیرکل بهزیستی، معاون امور اجتماعی، کارشناسان مددکاری، حقوقی و روانشناسی) صلاحیت متقاضیان را بر اساس تمامی جوانب بررسی کرده و نظر کارشناسی خود را اعلام می کرد. در صورت تأیید صلاحیت، پرونده برای مراحل بعدی به دادگاه صالح ارسال می شد.

معرفی به دادگاه و صدور قرار سرپرستی آزمایشی

در صورتی که سازمان بهزیستی صلاحیت متقاضیان را تأیید می کرد، پرونده به دادگاه خانواده صالح (دادگاه محل اقامت متقاضی) ارجاع داده می شد. دادگاه با در نظر گرفتن گزارش کارشناسی بهزیستی و احراز تمامی شرایط قانونی، اقدام به صدور "قرار سرپرستی آزمایشی" می نمود. این قرار، به مدت ۶ ماه اعتبار داشت و طی آن، کودک به طور موقت به متقاضیان سپرده می شد تا امکان سازگاری و بررسی نهایی فراهم گردد. در طول این دوره، سازمان بهزیستی و دادستان بر وضعیت کودک و سرپرستان نظارت داشتند. متقاضیان در این مدت باید تعهدات خود را در قبال نگهداری و تربیت کودک به نحو احسن ایفا می کردند.

صدور حکم قطعی سرپرستی و آثار حقوقی آن

پس از اتمام موفقیت آمیز دوره سرپرستی آزمایشی ۶ ماهه و با تأیید نهایی سازمان بهزیستی و دادستان، دادگاه خانواده با بررسی گزارش های مربوطه، "حکم قطعی سرپرستی" را صادر می کرد. این حکم دارای آثار حقوقی مهمی بود:

1. ابلاغ به ثبت احوال و صدور شناسنامه جدید: مفاد حکم قطعی سرپرستی به اداره ثبت احوال ابلاغ می شد و اداره ثبت احوال مکلف بود شناسنامه جدیدی برای کودک صادر کند. در این شناسنامه، نام و نام خانوادگی سرپرست یا زوجین سرپرست به عنوان والدین کودک درج می شد. همچنین در قسمت توضیحات شناسنامه، مفاد حکم سرپرستی و در صورت معلوم بودن، نام و نام خانوادگی والدین واقعی وی قید می گردید. کودک یا نوجوان تحت سرپرستی می توانست پس از رسیدن به سن ۱۸ سالگی، صدور شناسنامه جدیدی را برای خود با درج نام والدین واقعی (در صورت معلوم بودن) یا نام خانوادگی مورد نظر وی (در صورت معلوم نبودن نام والدین واقعی) از اداره ثبت احوال درخواست کند.
2. تکالیف سرپرست: تکالیف سرپرست در قبال کودک تحت سرپرستی، از لحاظ نگهداری، تربیت، نفقه، احترام و سایر شئون، کاملاً مشابه تکالیف والدین نسبت به اولاد حقیقی خود بود. سرپرستان موظف به تأمین کلیه نیازهای مادی و معنوی کودک بودند.
3. عدم قطع مستمری کودک: صدور حکم سرپرستی به هیچ وجه موجب قطع پرداخت مستمری یا حقوقی که به موجب قانون به کودک یا نوجوان تعلق گرفته بود، نمی شد و این مزایا همچنان برای او ادامه می یافت.
4. مسئله ارث بری و راه کارهای جایگزین: مهم است بدانیم که بر اساس قانون مدنی ایران، فرزندخوانده از سرپرستان خود ارث نمی برد. برای جبران این موضوع و تأمین آینده کودک، قانونگذار در سال ۱۴۰۰ متقاضیان را مکلف می کرد که بخشی از اموال خود را به نفع کودک تملیک کنند (مثلاً از طریق صلح نامه یا وصیت نامه) و یا خود را به نفع کودک بیمه عمر نمایند. این ساز و کارها به عنوان راه کارهای جایگزین ارث بری عمل می کردند. در صورت فوت سرپرست منحصر یا سرپرستان که مشمول یکی از صندوق های بازنشستگی بودند، افراد تحت سرپرستی در حکم افراد تحت تکفل متوفی محسوب شده و تا تعیین سرپرست جدید از مزایای مستمری وظیفه بازماندگان برخوردار می شدند.

قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست مصوب ۱۳۹۲، با نوآوری های مهمی مانند امکان سرپرستی برای زنان مجرد و الزام به تملیک اموال به نفع کودک، گام بزرگی در تضمین حقوق و آینده فرزندخواندگان برداشت و در سال ۱۴۰۰ نیز، این چارچوب قانونی به قوت خود باقی بود.

مدارک لازم برای درخواست فرزندخواندگی در سال ۱۴۰۰

برای درخواست فرزندخواندگی در سال ۱۴۰۰، متقاضیان می بایست مجموعه ای از مدارک هویتی، پزشکی، مالی و حقوقی را جمع آوری و به سازمان بهزیستی و سپس دادگاه ارائه می کردند. این مدارک برای بررسی دقیق صلاحیت ها و احراز تمامی شرایط قانونی ضروری بودند:

• کارت ملی و شناسنامه متقاضیان: ارائه اصل و فتوکپی برابر اصل شده کارت ملی و تمامی صفحات شناسنامه زوجین (یا زن مجرد) الزامی بود.
• سند ازدواج دائمی: برای زوجین متقاضی، ارائه سند ازدواج دائم (و فتوکپی برابر اصل شده آن) ضروری بود.
• گواهی عدم سوءپیشینه کیفری: گواهی از مراجع قضایی مبنی بر عدم دارا بودن سابقه محکومیت کیفری مؤثر برای هر دو متقاضی (یا زن مجرد).
• گواهی سلامت جسم و روان: گواهی صادر شده توسط پزشک معتمد سازمان بهزیستی، مبنی بر سلامت کامل جسمی و روانی و عدم ابتلا به بیماری های صعب العلاج، واگیردار، جنون یا سفه.
• گواهی عدم اعتیاد: تأییدیه از آزمایشگاه ها یا مراکز پزشکی مورد تأیید بهزیستی مبنی بر عدم اعتیاد متقاضیان به مواد مخدر، روانگردان و الکل.
• مدارک اثبات تمکن مالی: این مدارک شامل فیش حقوقی، گواهی اشتغال به کار، جواز کسب، سند ملک، حساب های بانکی، یا هر مدرک دیگری که نشان دهنده توانایی مالی متقاضیان برای تأمین هزینه های زندگی و تربیت کودک باشد.
• گواهی پزشکی قانونی مبنی بر عدم توانایی فرزندآوری (برای زوجین فاقد فرزند): این گواهی برای زوجینی که حداقل پنج سال از تاریخ ازدواجشان گذشته و صاحب فرزند نشده بودند، الزامی بود تا عدم توانایی آن ها در فرزندآوری تأیید شود.
• عکس پرسنلی جدید: چندین قطعه عکس پرسنلی جدید از متقاضیان.
• سند تملیک اموال به نفع کودک یا بیمه نامه عمر: مستندات مربوط به تملیک بخشی از اموال متقاضی به نفع کودک (مثلاً صلح نامه) یا بیمه نامه عمر که به نفع فرزندخوانده صادر شده باشد، بر اساس نظر دادگاه و بهزیستی.
• کارت پایان خدمت یا معافیت (صرفاً برای آقایان): مدرک وضعیت نظام وظیفه برای متقاضیان مرد.
• مدارک اثبات بیمه پایه: مدارکی که نشان دهد متقاضیان تحت پوشش بیمه پایه هستند.

جمع آوری دقیق و کامل این مدارک، گام مهمی در تسریع و تسهیل فرآیند فرزندخواندگی در سال ۱۴۰۰ بود. تمامی فتوکپی ها باید برابر اصل می شدند.

نکات مهم و چالش های رایج در فرآیند فرزندخواندگی در سال ۱۴۰۰

فرآیند فرزندخواندگی، علاوه بر جنبه های قانونی و اداری، با چالش ها و نکات ظریفی نیز همراه بود که در سال ۱۴۰۰ متقاضیان می بایست به آن ها توجه می کردند. آگاهی از این موارد می توانست به آن ها در طی کردن مسیری آگاهانه تر و موفق تر کمک کند.

مدت زمان انتظار: یکی از پرسش های متداول برای متقاضیان، مدت زمان انتظار برای دریافت فرزند بود. در سال ۱۴۰۰ نیز، این مدت زمان می توانست بسته به استان، تعداد متقاضیان و تعداد کودکان واجد شرایط متفاوت باشد. به طور میانگین، این فرآیند از زمان ثبت درخواست تا صدور حکم قطعی می توانست بین یک تا سه سال به طول انجامد. عواملی مانند نوع کودک درخواستی (سن، جنسیت، وضعیت سلامت)، تعداد پرونده های جاری و سرعت رسیدگی مراجع ذی صلاح بر این مدت تأثیرگذار بودند.

اولویت بندی بهزیستی: سازمان بهزیستی بر اساس ضوابط قانونی و با هدف تأمین بهترین سرنوشت برای کودکان، اولویت بندی هایی را در نظر می گرفت. به عنوان مثال، کودکان دارای نیازهای خاص (مانند معلولیت های جسمی یا ذهنی، بیماری های خاص)، کودکان با سن بالاتر (که شانس کمتری برای سرپرستی داشتند) و کودکانی که دارای خواهر یا برادر بودند و تلاش می شد تا با هم به سرپرستی واگذار شوند، در اولویت های خاصی برای واگذاری قرار می گرفتند. متقاضیانی که تمایل به پذیرش این دسته از کودکان را داشتند، ممکن بود فرآیند سریع تری را تجربه کنند.

لزوم مشاوره حقوقی و روانشناسی: فرآیند فرزندخواندگی، هم از نظر حقوقی و هم از جنبه روانشناختی، پیچیدگی های خاص خود را داشت. در سال ۱۴۰۰، توصیه اکید می شد که متقاضیان در طول این مسیر از مشاوره حقوقی (برای درک دقیق قوانین و مراحل) و مشاوره روانشناسی (برای آمادگی روانی خود و خانواده و همچنین نحوه تعامل با کودک) بهره مند شوند. این مشاوره ها می توانستند به متقاضیان در تصمیم گیری های آگاهانه و مدیریت چالش های احتمالی کمک شایانی کنند.

آگاهی از مدت زمان انتظار، اولویت بندی های سازمان بهزیستی، و لزوم بهره گیری از مشاوره های تخصصی، از نکات کلیدی بود که متقاضیان فرزندخواندگی در سال ۱۴۰۰ می بایست در نظر می گرفتند تا با آمادگی کامل وارد این مسیر شوند.

اهمیت و بهترین زمان برای اعلام موضوع فرزندخواندگی به کودک: یکی از حساس ترین مسائل پس از فرزندخواندگی، نحوه و زمان اعلام این موضوع به کودک بود. متخصصان روانشناسی در سال ۱۴۰۰ نیز بر این باور بودند که بهترین زمان برای اعلام موضوع، حدود سن ۸ سالگی کودک است، زمانی که کودک توانایی درک مفاهیم پیچیده تر را پیدا می کند و هنوز هویت او به طور کامل شکل نگرفته است. تأکید می شد که این موضوع باید به صورت تدریجی، در محیطی امن، با زبانی ساده و متناسب با درک کودک، و حتی به صورت قصه و بازی به او گفته شود. پنهان کردن این واقعیت تا سنین بالاتر می توانست منجر به مشکلات روانی جدی برای کودک، از جمله احساس بی اعتمادی، خشم، یا بحران هویت شود. این شفافیت و صداقت، پایه و اساس رابطه ای سالم و پایدار بین کودک و والدین سرپرست را بنا می نهاد.

هزینه های مربوط به فرآیند فرزندخواندگی: در سال ۱۴۰۰، ثبت درخواست اولیه در سازمان بهزیستی به خودی خود رایگان بود. اما متقاضیان باید هزینه های جانبی دیگری را در نظر می گرفتند که شامل موارد زیر می شد: هزینه های مربوط به دریافت گواهی های پزشکی (آزمایشات سلامت و عدم اعتیاد)، هزینه های حقوقی (در صورت نیاز به وکیل یا مشاور حقوقی)، و مهم تر از همه، هزینه های مربوط به تأمین مالی آینده کودک از جمله تملیک بخشی از اموال یا خرید بیمه عمر به نفع او. این هزینه ها بسته به شرایط فردی و نوع بیمه یا مال تملیکی، متغیر بودند و بخش مهمی از الزامات قانونی را تشکیل می دادند.

موارد فسخ حکم سرپرستی در سال ۱۴۰۰

حکم سرپرستی کودک، هرچند به صورت قطعی صادر می شد، اما بر اساس "قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست مصوب ۱۳۹۲"، امکان فسخ آن در شرایط خاصی در سال ۱۴۰۰ وجود داشت. این موارد با هدف حمایت از منافع عالیه کودک و اطمینان از محیطی امن و سالم برای رشد او پیش بینی شده بودند. فسخ حکم سرپرستی همیشه پس از اخذ نظر کارشناسی سازمان بهزیستی و توسط دادگاه صالح انجام می شد.

موارد اصلی فسخ حکم سرپرستی عبارت بودند از:

1. درخواست دادستان یا سازمان بهزیستی: در صورتی که دادستان یا سازمان بهزیستی پس از بررسی و تحقیقات لازم، ضرورت فسخ حکم سرپرستی را به دلیل عدم رعایت مصلحت کودک یا بروز شرایطی که ادامه سرپرستی را به صلاح او نمی دانستند، احراز می کردند، می توانستند تقاضای فسخ حکم را به دادگاه ارائه دهند. این امر معمولاً در صورت سوء رفتار سرپرستان، عدم توانایی آن ها در تربیت و نگهداری کودک، یا از بین رفتن شرایط اولیه سرپرستی اتفاق می افتاد.
2. از بین رفتن هر یک از شرایط اولیه متقاضیان: اگر هر یک از شرایط عمومی یا اختصاصی که متقاضیان در زمان درخواست سرپرستی دارا بودند (مانند سلامت جسمی و روانی، عدم اعتیاد، تمکن مالی، صلاحیت اخلاقی)، پس از صدور حکم قطعی از بین می رفت، این موضوع می توانست دلیلی برای فسخ حکم سرپرستی باشد. به عنوان مثال، ابتلای سرپرست به بیماری صعب العلاج یا اعتیاد، یا بروز مشکلات جدی اخلاقی، از مصادیق این مورد بود.
3. درخواست سرپرستان به دلیل سوء رفتار غیرقابل تحمل کودک: در موارد بسیار نادر، اگر سوء رفتار کودک یا نوجوان برای سرپرست منحصر یا سرپرستان غیرقابل تحمل می شد و هیچ راهکار تربیتی و روانشناختی دیگری پاسخگو نبود، سرپرستان می توانستند با ارائه دلایل موجه و با تأیید سازمان بهزیستی، تقاضای فسخ حکم سرپرستی را از دادگاه بنمایند. این درخواست با دقت بسیار بالایی توسط دادگاه بررسی می شد.
4. توافق کودک پس از رسیدن به سن رشد با سرپرست: اگر کودک پس از رسیدن به سن ۱۸ سالگی و کسب رشد فکری کافی، با سرپرست یا سرپرستان خود بر سر فسخ حکم سرپرستی توافق می کرد، دادگاه می توانست با در نظر گرفتن مصلحت کودک و پس از تأیید سازمان بهزیستی، حکم را فسخ نماید. این مورد بیشتر جنبه توافقی داشت و کمتر به دلیل مشکلات جدی اتفاق می افتاد.
5. مشخص شدن والدین واقعی و احراز صلاحیت آن ها: در صورتی که والدین واقعی کودک (پدر یا مادر یا جد پدری) که پیش تر ناشناس بودند یا صلاحیت آن ها احراز نشده بود، مشخص می شدند و دادگاه صلاحیت لازم برای سرپرستی آن ها را (حتی با ضم امین یا ناظر از سوی دادگاه) احراز می کرد، حکم سرپرستی می توانست فسخ شود و کودک به والدین اصلی خود بازگردانده شود. این تصمیم نیز همیشه با اولویت منافع عالیه کودک گرفته می شد.

لازم به ذکر است که دادگاه صالح برای رسیدگی به تمامی امور مربوط به سرپرستی کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست، در سال ۱۴۰۰ نیز، "دادگاه خانواده محل اقامت درخواست کننده" (متقاضی سرپرستی یا سرپرست) بود. این دادگاه با حضور نماینده دادستان و کارشناسان سازمان بهزیستی به پرونده ها رسیدگی می کرد تا اطمینان حاصل شود که تصمیمات گرفته شده، بهترین مصلحت را برای کودک در پی خواهد داشت.

جمع بندی

در سال ۱۴۰۰، رویای پدر و مادر شدن برای بسیاری از زوجین و زنان مجرد از طریق فرآیند فرزندخواندگی به واقعیت می پیوست. این مسیر، که با هدف تأمین آینده ای روشن برای کودکان بی سرپرست و بدسرپرست و ایجاد کانون گرم خانواده برای آن ها طراحی شده بود، بر پایه "قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست مصوب ۱۳۹۲" و آیین نامه های اجرایی آن استوار بود. در این سال، کلیه مراحل از ثبت تقاضا در سازمان بهزیستی و ارزیابی دقیق صلاحیت های اخلاقی، جسمی، روانی و مالی متقاضیان آغاز و پس از تأیید کمیته شبه خانواده و دادگاه، منجر به صدور قرار سرپرستی آزمایشی و در نهایت حکم قطعی سرپرستی می شد.

شرایط متفاوتی برای گروه های مختلف متقاضیان از جمله زوجین بدون فرزند، زوجین دارای فرزند و زنان مجرد بالای ۳۰ سال (با محدودیت سرپرستی فرزند دختر) وجود داشت که هر یک باید به دقت احراز می شد. تأکید بر مواردی نظیر تملیک بخشی از اموال یا خرید بیمه عمر به نفع کودک، نشان دهنده رویکرد حمایتی قانون در قبال آینده مالی فرزندخوانده بود، چرا که وی از سرپرستان خود به طور مستقیم ارث نمی برد. علیرغم عدم وجود سامانه ثبت نام آنلاین جامع در سال ۱۴۰۰، مراجع حضوری بهزیستی و دادگاه های خانواده با جدیت به پیگیری و رسیدگی به پرونده ها می پرداختند.

آگاهی از نکات مهمی نظیر مدت زمان انتظار، اولویت بندی های بهزیستی، لزوم مشاوره حقوقی و روانشناسی و همچنین بهترین زمان برای اعلام موضوع فرزندخواندگی به کودک، برای متقاضیان در آن زمان از اهمیت بالایی برخوردار بود. در نهایت، با وجود ماهیت قطعی حکم سرپرستی، قانون موارد مشخصی برای فسخ آن در نظر گرفته بود تا همواره منافع عالیه کودک تضمین شود.

این راهنمای جامع تلاش کرد تا تصویری کامل و تخصصی از شرایط گرفتن بچه از پرورشگاه سال ۱۴۰۰ ارائه دهد و به عنوان مرجعی معتبر، اطلاعات لازم را برای علاقه مندان به این امر خیر فراهم آورد.